(OVERPEINZING): KANNIEWAARZIJN

(OVERPEINZING): KANNIEWAARZIJN

(Vrij naar het satirische TV-programma van de VARA)

Zijn de obligatiemarkten helemaal op hol geslagen? Waarom koopt men obligaties met een negatieve rente? Natuurlijk alleen, als men gelooft, dat die rente nog negatiever wordt, anders levert het gegarandeerd verlies op. Obligaties ter waarde van enige duizenden miljarden hebben thans al een negatief rendement. Is een beetje verlies nu beter dan een groot verlies later? Gelooft men werkelijk, dat er kans is op een 5 of 10 jarige deflatoire depressie? Of dat de aarde wordt getroffen door een grote, allesvernietigende asteroide? Of dat het aardsmagnetisch veld straks beinvloed wordt door felle zonnestormen, waardoor het klimaat opeens totaal verandert? Of is het dan nu eindelijk de tijd voor blikgroente en flessen water?

Kanniewaarzijn. De wereld draait toch gewoon door? De economische wereldgroei hapert af en toe, maar de lange termijn vooruitzichten voor de wereldvraag naar allerlei producten blijven toch uitstekend? Er komen steeds meer baanbrekende uitvindingen op technologisch en medisch gebied. De S & P 500 index staat nu zelfs eenderde hoger dan het record van 2007 en de S & P 400 Mid-cap index is in de laatste 5 jaar liefst met 270% gestegen. Het lijkt er dus echt op, dat die ‘riskante’ aandelen, vaak met dividenden om van te watertanden, bijna overal ter wereld,  zich van geen kwaad bewust zijn.

Bovendien zullen de lange termijn bezitters van obligaties, zoals pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen, zich wel eens kunnen afvragen, of zij hun beleggingsbeleid niet zouden moeten veranderen. Een langdurig negatief renteklimaat zou een ongelofelijke rendementsdruk kunnen uitoefenen op de grootste financieele instellingen, waardoor er straks met eten zou kunnen worden gegooid. Want dat doet zich voor, als de spanningen te hoog oplopen, denk maar eens aan de vroegere studententijd.

Ondanks alle superstimulerende monetaire maatregelen, doet die 'onverwachte' deflatie nu zijn intrede en de kleine groep van ongekozen Centrale Bankiers doet er alles aan om, achter gesloten deuren, de wereld te overtuigen van het bestaan van Mickey Mouse, doormiddel van ‘monetaire inflatie’. De markten moeten worden meegesleept door een ingebeelde werkelijkheid, zodat men vooral niet doorheeft, hoe gammel het zwaar gehavende financieele systeem, na de kredietcrisis, wel is en ook, hoe ernstig de gevolgen zouden kunnen zijn van een deflatoire trend. De wereld zit immers opgezadeld met de meest gigantische schuld, als percentage der economie, aller tijden, wat dan nog zwaarder zou worden! Daarom moet men vooral het geloof houden in de almacht van Centrale Banken, die een manier hebben gevonden om hun balans drastisch te vergroten zonder inflatie en om de wereldschuld te verhogen zonder rentestijging. En het moet maar eens uit zijn met alle schaamte over ‘te veel’ schuld: het is toch schuld aan elkaar, dus meer schuld maakt de wereld niet armer, maar schuldvermindering zou wel aanzienlijk minder welvaart tot gevolg hebben.

Omgekeerde wereld! Moeten we nu een herhaling beleven van het mislukte papiergeld-systeem van John Law in Frankrijk van 300 jaar geleden (de Mississippi bubbel’), waarbij geld eerst zijn functie verliest als spaar- of oppotmiddel en daarna als betaalmiddel? Hij was de architect van een systeem, dat de staatsschuld in rook zou doen opgaan, wat natuurlijk totaal de mist inging. Nu weer. Wat volgt op de huidige tovenarij, is een vertrouwenscrisis zonder weerga. Een monetair beleid, dat geen ‘gezond’ geld nastreeft, is tot mislukking gedoemd. Een koe bij de horens vatten en het krakende systeem repareren, via schuldsanering en herstructurering, is verre te verkiezen boven een noodlottige onevenwichtigheid van het systeem later.

Kanniewaarzijn. Die obligatiemarkt is niet goed bij zijn hoofd. Het is nu zaak om alle voorzichtigheid te laten varen en juist zoveel mogelijk risico te nemen als maar mogelijk is, nietwaar? Koop maar gerust de meest riskante rommel, want anders verdien je niets meer. Kwaliteit maakt toch niets meer uit, want Centrale Banken staan garant voor eeuwig luilekkerland. Of zou de obligatiemarkt een zesde zintuig hebben, dat waarschuwt voor het komende onheil, net zoals een hond, die begint te blaffen vlak voor een aardbeving? Juist! De obligatiemarkt is, in het verleden, altijd het meest betrouwbare crisiswaarschuwingssysteem gebleken ooit. Dan schijnt opeens de zon niet meer, wat de Centrale Banken ook zeggen of doen. Wat een ongekende tijd komt er op ons af!

DIEDERIK SCHMULL

16 Februari, 2015

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

=

DEFINANCIALISERING WORDT EEN HELE KLUIF!

DEFINANCIALISERING WORDT EEN HELE KLUIF!

Definancialisering staat voor de deur. Herhaal de uitspraak van die term maar eens, want het wordt straks gemeengoed. De fantastische, wereldwijde, exponentiele groei van de financiele sector ten opzichte van de reeele economie, vooral in de afgelopen 35 jaar, is als een gierend ruimteraket, dat opeens hoogte verliest. De motoren vallen een voor een uit. De zucht naar het opkrikken van rendement, via onbeperkt krediet, eindigt onherroepelijk, zodra aflossing van rente en hoofdsom ondoenlijk lijkt. Krediet is nooit onbeperkt. Denk maar niet, dat men met schrik vrij komt, als het huidige financiele monster eenmaal neerstort. Lees de geschiedenisboekjes er maar op na. Het is slechts aan een enkeling voorbehouden om aan de bel te trekken. De meeste financiele deskundigen moeten, uit puur zelfbehoud, hun mond houden. Er breken hele zware tijden aan.

Helaas wordt een abrupte definancialisering ernstig onderschat. De bijwerkingen zijn niet mals! Was schuld niet eens de meest opzienbare uitvinding ooit? Het leek te leiden tot onmiddellijke behoeftebevrediging, ‘democratisering’ van bezit en versnelde winstgroei. Maar er was een addertje onder het gras! Niets is eeuwig. Alles heeft namelijk een cyclus. En wee je gebeente, als er excessieve schuld bestaat , na een opgaande cyclus, laat staan bij een neergaande. Dan hebben debiteuren en crediteuren beiden een probleem. Kijk dus wat verder, dan je neus lang is. Volgens de laatste cijfers (McKinsey: ‘Debt and (not much) deleveraging’, Februari, 2015) is de wereldschuld inmiddels opgelopen tot $ 199.000 miljard, een stijging van liefst $ 57.000 miljard sinds 2007 (waarvan $ 25.000 miljard in Staatschuld en $ 21.000 miljard alleen al in Chinese schuld!), naar 286% van de totale wereldeconomie. De enige kredietinkrimping, sinds 2007, vond, in beperkte mate, noodgedwongen, plaats bij de gezinssector in Amerika, Groot-Brittannie, Spanje en Ierland.

In tegenstelling tot de verwachting van bijna alle economen, vervalt, juist nu, het ene na het andere land tot deflatie, op kwartaal- en jaarbasis. Zelfs in Amerika is er kans op officieele deflatie in 2015 (Bank of America/ML en Barclays), ondanks alle superstimuleringsmaatregelen. Reeds 14 van de 34 grotere landen van de OECD zijn al in deflatie op jaarbasis en nog eens 13 andere landen zijn er niet ver vandaan. Het ondenkbare is al een feit! Eindelijk dringt het door, dat geen enkel land en geen enkele Centrale Bank het eigen inflatie-percentage meer kan bepalen. We leven in een wereldeconomie, waar, via concurrerende devaluaties, de ‘export’ van deflatie in volle gang is! Raad eens, wat daarvan het gevolg is. Juist, de ‘slachtoffers’ zullen hun grenzen sluiten (protectionisme), wat leidt tot nog veel meer deflatie. Lijken alle optimistische Cheerleaders over het zogenaamde economische herstel niet erg kortzichtig of wil men gewoonweg de laatste dans op de Titanic niet missen? Het wereldschip maakt al water. Maar daarom heeft de wereldwijde speculatie, aangemoedigd door een totaal onverantwoord, losbandig monetair beleid, juist een nieuw record bereikt. Nog even de mogelijke buit binnenhalen, voordat het doek valt! Maar het aantal zwemvesten en reddingsboten is straks zeer beperkt.

Hocus Pocus Simsalabim! Is het niet fascinerend, als goochelaars een witte konijn uit een schijnbaar lege hoed halen? Die goocheltruc zorgde ook voor de kwantitatieve verruiming (QE) oftewel ‘geld uit het niets’ van de Centrale Banken. Rijkdom door enkele magische woorden! Floep, en het lijkt alsof alle kredietproblemen zijn opgelost. Hoe doen ze dat toch? Ze kunnen dat doen, omdat het monetaire systeem sinds 1971, toen de Goudkoppeling definitief werd losgelaten, uit zijn kooi is ontsnapt. Wat volgde er daarna toch een onstuimige economische opgang in de gehele wereld, waarbij de bevolking, in meerdere of mindere mate, veel welvarender scheen te worden. Brood en spelen, huis, tuin en keuken, fantastische voorzieningen, waardevaste uitkeringen, miljardenverslindende oorlogen, het kon niet op, het kwam allemaal uit die hoed. Het ging niet allemaal van een leien dakje, er waren af en toe wel eens recessies, maar over het algemeen leek de weg naar het paradijs geplaveid met onbeperkt krediet. Niets aan de hand dus.

Die Centrale Banken verklappen echter nog niet de volgende truc. Want als het zo doorgaat, wordt het geld niets meer waard. In tegenstelling tot de algemene verwachting, zal het zover niet komen, want dan komt er totale revolutie, waarbij degenen, die nu aan de touwtjes trekken, zelf in een kooi worden opgesloten. Nee, na een noodgedwongen verdoving (QE) volgt de onontkoombare operatie en daarna het weer wakker worden. Na zo’n operatie, oftewel schuldsanering, die steeds kon worden uitgesteld, is de wereld namelijk onherkenbaar. Alle schijnbare bezit lijkt vervlogen. Zo’n twee jaar geleden, werd het vermogen van de Braziliaan Eike Batista geschat op $ 35 miljard. Tegenwoordig is hij $ 1.2 miljard onder water. Deze omwenteling in vermogen is overal al aan de gang. Talloze oligarchen in grondstoffenlanden hebben hier en daar een enorme aderlating beleefd. Dit is pas het begin. Opeens zal men beseffen, dat de gehele wereld, na de grote afschrijving, weer opnieuw moet beginnen. Want met een wereldschuld van 286% ten opzichte van de totale economie, heeft niemand al tijdenlang iets geproduceerd of echt verdiend. De hoed is in werkelijkheid allang leeg. Er komt altijd een eind aan het op de pof leven, hoe teleurstellend dat ook is! Een langdurige tijd van boete en soberheid doet dan zijn intrede. Vroeger duurde het vaak enkele decennia, voordat de schuld, na de zoveelste oorlog, als percentage van het BNP, met kunst en vliegwerk, kon worden teruggebracht naar een draaglijk niveau. OF er volgde gewoon een landenfaillissement! Maar feestvieren was er voorlopig niet meer bij. Men probeerde juist te overleven.

Ons huidig monetair systeem bestaat voornamelijk uit krediet, niet uit geld. Kredietwaardigheid is de sleutel voor duurzame economische groei. Want dan kan er krediet worden verstrekt aan de productieve spelers in een economie. Maar bij excessieve priveschuld en stagnerende prive-inkomens, zullen de banken, die toch al onder druk staan om hun hefboom te verlagen, zich wel tweemaal bedenken om op te treden als intermediair tussen de Centrale Bank en de algemene economie. Daarom mislukt de monetaire superstimulering telkens weer. Banken storten zich liever grootscheeps in speculatieve avonturen via zogenaamde Carry Trades, om het verschil in rendement proberen te vangen. Dat verklaart o.a. de superlage rendementen in staatsobligaties van straatarme landen, want banken kunnen het ‘gratis’ geld van de Centrale Bank in die rommelobligaties stallen, waartegenover geen reserves vereist zijn. Als het ooit mis zou gaan, dan staat de overheid toch voor hen klaar. Bovendien veroorzaakt de Centrale Bank zelf, door haar aankoop van kwaliteitsobligaties, een tekort aan noodzakelijk onderpand voor krediet en derivaten. Dat is niet stimulerend, maar juist deflatoir!

Negatieve rente breidt zich nu uit als een lopend vuur. Dat is niet stimulerend, want het is niets anders dan een extra belasting! Een belasting op spaargeld is wel het laatste, wat de wereld nodig heeft. Tegelijkertijd is, in de laatste 10 jaar, de kaspositie van niet-financieele ondernemingen overal ter wereld verdubbeld. De matige lust naar lange termijn investeringen in een wereld van tegenvallende groei ligt voor de hand. Naast de inkoop van eigen aandelen en dividendverhogingen, is deze berg van duizenden miljarden nu het doelwit geworden van een mogelijke strafbelasting. Vergeet het stimulerende effect daarvan dus maar! Overigens zijn de bedrijfsschulden natuurlijk ook de pan uitgerezen. Schuld is nog steeds aftrekbaar van de belastingen en de rente staat ‘laag’. Financieele afdelingen van niet-financieele bedrijven blijken zich echter regelmatig te bezondigen aan derivaten- en valuta-speculaties, ookal beweren zij, dat ze zich ‘beschermen’ (‘hedging’) tegen fluctuaties. Probeer dat maar eens uit hun balansen te halen.

De gigantische explosie in staatsschuld in de laatste 6 jaar om het financieele systeem overeind te houden, zal zonder meer leiden tot nog grotere bezuinigingen bij de overheid. De rechtse Republikeinen beheersen het Amerikaanse Congress, maar zelfs China, die in de laatste jaren een grotere schuldpositie als percentage van haar BNP wist op te bouwen dan die van Amerika, ziet zich genoodzaakt om de teugels aan te halen. Fiscale stimuleringen zijn al enige tijd vervangen door fiscale afremmingen. Deze structurele trend wordt alleen omgebogen, na het begin van de volgende wereldoorlog. Ondertussen zal niet te ontkomen zijn aan krediet-inkrimping, -sanering, -herstructurering en -kwijtschelding, welke een bres slaan in het financieele systeem en de deflatoire trend nog versterken. Landenfaillissementen liggen ook in de lijn der verwachting, net zoals in de zomer van 1934 en vele staatsobligaties van zwakke landen worden weer het haasje. Laten de banken toevallig volbeladen zijn met al dat giftig papier! Of treedt, in het geval van de Eurozone, de ECB op, als redder in nood? De ECB lijkt misschien ‘onafhankelijk’, maar overeenstemming hierover onder 19 lidstaten lijkt echt een sprookje. Het wordt slaande ruzie! Afgezien nog van het feit, dat crediteuren en debiteuren waarschijnlijk beiden even onverantwoordelijk zijn geweest.

De ramp, die zich, vooral sinds 2011, volstrekt in alle grondstoffenprijzen, is een voorbode voor de structurele economische depressie, die voor de deur staat, net zoals die van 1922. De aandelenhausse van de jaren ‘20 was , net zoals nu, een poging om zich daaraan te onttrekken. Tevergeefs. Malthus, de dominee, die 200 jaar geleden voorspelde, dat de groeiende wereldbevolking zich niet meer zou kunnen voeden, heeft nog steeds ongelijk. De mens is vindingrijk! Zelfs na een verzevenvoudiging van die wereldbevolking sindsdien, kunnen de opbrengsten per hectare nog scherp stijgen. Na teveel aanplantingen in de laatste twee jaar, zijn ook de landbouwprijzen bergafwaarts gegaan. Laat niemand zich verleiden door de mooie verhalen over de geweldige lange termijn vooruitzichten van grondstoffen. Elke hausse was tijdelijk, vanwege oorlog of vanwege voorbijgaande industrialisatie of vanwege een (olie-)embargo of vanwege een buitensporige krediethausse, zoals in China, of vanwege het ‘oppomp’-beleid van Centrale Banken. Sinds 1774, 241 jaar geleden (!), is de Commodity Research Bureau index (CRB), na aftrek van inflatie, alleen maar gekelderd. Het einde van deze neerwaartse trend is niet in zicht. Denk maar eens aan de Wetten van Newton in 1687 (oorspronkelijk van Galilei, 50 jaar eerder): een voorwerp beweegt zich, zonder uitwendige kracht, rechtlijnig en met constante snelheid. Deze trend is dus zelfdraaiend! Dat lijkt bijzonder sneu voor de zogenaamde Opkomende Landen, die ook nog eens in, steeds sterkere, Dollars hebben geleend. Rampzalig!

Maar de meest ontzaglijke deflatieschok ligt nog voor ons: de ineenstorting van de aandelenbeurzen. Na de ‘verrassing’ van de daling in grondstoffenprijzen en in obligatierendementen, plus niet te vergeten, de steeds sterkere Amerikaanse Dollar, lijkt de Amerikaanse S & P 500 index, die al 40 maanden geen noemenswaardige correctie heeft laten zien, toe aan een flinke, neerwaartse aanpassing. De koers/winst-verhouding is nu al 61% boven het historisch gemiddelde sinds 1881! Degenen, die op dit zinkende schip blijven dansen, zullen van een koude kermis thuiskomen. Grondstoffen- en onroerend goedprijzen zullen overal nog een trap na krijgen. Kasgeld is koning, nu meer dan ooit. En, nog steeds, lange termijn Amerikaanse Treasuries!

DIEDERIK SCHMULL

11 Februari, 2015

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, UK

HET KREDIETSYSTEEM SMELT WEG

HET KREDIETSYSTEEM SMELT WEG

Er is iets heel erg mis met het internationale geld- en kredietsysteem. Als obligatie-rendementen nagenoeg vervliegen of zelfs negatief worden, dan heeft zo’n schuldbekentenis opeens weinig of geen waarde meer. Bij besparingen, met weinig of negatieve rentevergoeding, is een onteigening aan de gang. Alle schuld bezwijkt, als er niet iets tegenover staat. Voor wat, hoort wat! Renteloze schuld kan niet bestaan, ookal is dat een wensdroom van velen. Alleen de zon schijnt gratis. Opeens zou alle bestaande schuld wel eens problemen kunnen krijgen met herfinanciering of verlenging. Schuld, gebaseerd op onderpand, dat niet in waarde stijgt, maar zelfs daalt, is niets anders dan ‘Ponzi’-schuld, welke in rook opgaat. Het is alsof een ‘bevroren’ systeem als sneeuw voor de zon zou kunnen verdwijnen. De meeste financiele deskundigen ontkennen natuurlijk in alle toonaarden, dat hier iets heel gevaarlijks aan de hand is, want het is gewoon te gruwelijk om zich daarvan een voorstelling te maken. Nee, de markt heeft tijdelijk de prijs van rente onjuist bepaald (‘mispriced’) en een ‘normale’ rente is een kwestie van tijd! De markt zou weldra haar dwaling wel inzien. Zo, nu kunnen we weer overgaan tot de orde van de dag. De economie is toch aan de betere hand? O ja? Waarom zijn talloze doorslaggevende grondstoffenprijzen dan, sinds 2011, met 50 tot 70% ingestort?

In werkelijkheid wordt hier door de Keynesiaanse Centrale Banken een Titanenstrijd geleverd van ‘erop of eronder’. Van 2007 tot het einde van 2016, spuiten de G3 Centrale Banken zoveel liquiditeit in de financiele markten, dat hun balans in duizelingwekkende vaart omhoog wordt gestuwd van 6% naar 25% van het BNP voor de Amerikaanse FED, van 16% naar 28% voor de ECB en van 22% naar 86% voor de Bank of Japan (BOJ). De Zwitserse SNB is al op 85%, vanwege de noodlottige Euro-koppeling. Dit is nog afgezien van een eventuele koerswijziging van de FED om de rente-stijging uit te stellen via QE4! Raden, wie hier garen bij spint. Niet de reele economie, maar de superspeculanten in de financiele sector. Dit lijkt een buitenkansje voor een gigantische aandelenhausse, veel groter dan in 1929 en 2000. De Centrale Banken zijn de gewillige lakeien geworden voor de financiele elite, die bezig is om de grootste financiele buit binnen te halen ooit. ‘Na ons de zondvloed!’ (Madame de Pompadour). Die zondvloed is de daaropvolgende Grote Crash met koersdalingen van 90%!

Maar het is allemaal vechten tegen de bierkaai. Zelfs in Amerika zal de gemiddelde inflatie voor 2015, ondanks alle ‘kwantitatieve verruiming’, 90% lager uitkomen dan in 2011! Zelfs in Amerika, ondanks alle trompetgeschal van een economisch herstel, is het aantal werkenden in de afgelopen 14 jaar nauwelijks gestegen, ondanks een bevolkingsgroei van meer dan 10%! De deflatoire krachten nemen in kracht juist toe, zolang de excessieve wereldschuld, die sinds de crisis van 2008 nog eens met 35% toenam, als een molensteen om de nek van de wereldeconomie blijft hangen. Schuld is niets anders, dan een versnelling van bestedingen van nu, in plaats van bestedingen van straks. Alle onorthodoxe monetaire superstimulering, die de noodzakelijke schuldsanering weer uitstelt, zet de economie juist in zijn achteruitversnelling! Vroeger kon de economie, tijdens regelmatige recessies, schoon schip maken met teveel voorraden, met improductieve schuld (wat rente en hoofdsom niet meer aflost) en met braakliggende capaciteit, om daarna weer een ‘normale’ groei te hervatten. Maar tegenwoordig zit de wereld opgescheept met stuurlui, die constant stijgende prijzen en activa-bubbels zien als een zegen. Ze hebben nog steeds niet door, dat de bezittende bovenlaag dan de enige winnaar is ten koste van ieder ander.

Wie zou dalende prijzen voor levensmiddelen, energie en smartphones niet toejuichen? Wat een misleidende mythe, dat consumenten daarom hun aankopen zouden uitstellen. Niets is minder waar. Maar de wanhopige schuldenaren, inclusief de meeste overheden, smeken om vergeving en staan te trillen, als het geld niet minder waard zou worden. Gewoonweg vette pech! Want in de afgelopen paar honderd jaar, wisselden structurele periodes van inflatie en deflatie elkaar regelmatig af, net zoals eb en vloed. Probeer de natuur maar eens te veranderen. Een inkrimping van geld en krediet, wat deflatie tot gevolg heeft, kan niet worden voorkomen door enkel wat geld rond te strooien (QE), want krediet vormt 97% van het totaal. De enige manier om de wereldwijde deflatie-trend eventjes buiten de deur te houden is via geimporteerde inflatie, na een forse devaluatie van de eigen valuta. Nou, zo’n valuta-oorlog woedt al enige tijd, maar niemand kan als winnaar tevoorschijn komen. Het is een oorlog met uitsluitend verliezers. In de afgelopen 3 jaar drukten liefst 31 grotere landen een devaluatie door van 20% tot 85% ten opzichte van de Amerikaanse Dollar. Het spook van handels- en valuta-restricties waart rond! De wereldhandel is nog nooit zo bedreigd geweest als nu. Een ultieme rampspoed van protectionisme zonder weerga ligt weer op de loer, net zoals in de grimmige jaren ‘30 (o.a. de ‘Buy America Act’ van 1933).

Net zoals in de Griekse mythologie, zullen de inflationistische Titanen het onderspit delven tegen de deflatoire Olympische Goden. De wereld heeft, door de gigantische kredietbubbel, veel te veel van alles. Er is overal overcapaciteit, omdat de economische groei het al tijdenlang laat afweten. Teveel schuld, teveel stagnerend inkomen, teveel vergrijzing, te weinig vraag. De omloopsnelheid van het geld (‘velocity of money’) is al het laagst in 85 jaar, terwijl de geldvermenigvuldiger (‘money multiplier’) sinds 2008, vanwege het zwakke bankwezen, helemaal onderuit is gegaan. Er waren al tijdenlang genoeg tekenen, dat inflatoire verwachtingen volledig onterecht waren. Die verwachtingen, getuige de recente olie- en koperprijs, hebben dan ook de witte vlag gehesen! Alle Monetaristen en Keynesianen zullen uiteindelijk worden verbannen naar de onderwereld, want zij zullen worden afgekraakt, naarmate hun monetair beleid op een gegeven moment een averechts economisch effect blijkt te hebben. Wacht maar, totdat zo’n beleid leidt tot nog meer speculatie, nog minder investeringen, een totaal gebrek aan besparingen, een financiele crisis en, dientengevolge, een torenhoge werkeloosheid. En dit laatste was juist de reden voor een Keynesiaans verruimende aanpak!

Helaas zijn maar weinigen voorbereid op de komende deflatie en depressie, die niet kunnen worden voorkomen, wat de monetaire autoriteiten ook bedenken. Wat maakt het uit, of men de ballen nog enkele jaren in de lucht kan houden? Alle opluchting is tijdelijk. Kasgeld, vooral in Amerikaanse Dollars, die, voor onafzienbare tijd, 60% van de wereldeconomie, plus haar reserves, zullen blijven beheersen, wordt in een dergelijke, moeilijke periode, ‘koning’. Bovendien blijven langere termijn kwaliteitsobligaties de veiligste haven, vooral langere termijn Treasuries, ondanks onderbrekingen. Het rendement op de 30-jarige Japanse staatsobligatie is net weer verder gezakt naar 1.22% en het ligt echt voor de hand, dat het rendement van de 30-jarige Treasury van 2.47% op den duur de richting opgaat van die van Japan, wat een forse opwaardering zou betekenen. Ongelofelijk? Integendeel! Het internationale financiele systeem staat of valt met de waardering van de gigantische obligatiemarkt. Het is het fundament van het vermogen van banken, verzekeraars en pensioenfondsen. Desnoods koopt een Centrale Bank alle staatsobligaties op, die uitgegeven worden, zoals in Japan, om de lage rente veilig te stellen en die gehele markt ‘illiquide’ te maken.

Ook fysiek Goud, vooral enkele Gouden munten, onder eigen controle, niet onder die van derden, behoort onderdeel te zijn van een vermogen, ongeacht de dagprijs. Het is een ‘wegleggertje’. Zelfs als de prijs het nog langer laat afweten, is fysiek Goud een essentiele verzekering, tegen het ondenkbare en het onverwachte, namelijk een nieuw monetair systeem of ‘Reset’.

De meeste beleggers zullen echter, op een gegeven moment, ernstig hun vingers branden aan overgewaardeerde, krediet-gedreven, riskante activa, zoals aandelen, grondstoffen en onroerend goed. Alles wordt anders! De race naar de bodem is voor sommigen overduidelijk, maar kan nog best op zich laten wachten, zolang Centrale Bankiers voor tovenaars uitgaan. Er staan zoveel belangen op het spel, dat men alles zal doen om het schier onvermijdelijke proberen tegen te houden. Het zal niet mogen baten. Toch moet een vermogen te allen tijden gespreid blijven. Zet nooit alles op 1 kaart! Stel je voor, dat het geld zelf ooit eens wordt gedevalueerd via een geldhervorming. Alle koopkracht van geld is dan eensklaps verdampt! Vaste activa, inclusief aandelen, lijken dan hiertegen bestendig. Herinnert u zich nog het ‘tientje van Lieftinck’ en de plotselinge geldzuivering in Nederland in 1945? Internationale overeenstemming over zo’n aardverschuiving lijkt echter nu vergezocht. De wereld zal eerst op de klippen moeten lopen, met een economische depressie als gevolg, voordat men om 1 tafel gaat zitten. Het is tegenwoordig een ‘ieder-voor-zich’ wereld geworden, waarbij de Zwitserse Centrale Bank (SNB) zelfs het IMF niet had ingelicht over de CHF-ontkoppeling. Natuurlijk niet! Maar zorg ervoor om met alles rekening te houden, want het schuldenmonster is uit zijn kooi ontsnapt. Luister daarom nooit naar de sussende woorden van wie dan ook, vooral niet van hooggeplaatsten.

DIEDERIK SCHMULL

23 Januari, 2015

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, UK

=

DE PUDDING ZAKT IN ELKAAR, BERG JE MAAR!

DE PUDDING ZAKT IN ELKAAR, BERG JE MAAR!

De bezeten monetaire superstimulering heeft niets te maken met duurzame economische groei. Het is als een lekker uitziende cake met alle vereiste ingredienten, die in de oven mooi omhoogkomt, maar helemaal in elkaar zakt, als die eenmaal eruit wordt gehaald. Sta hier eens even bij stil: de stijging van het gerapporteerde Bruto Nationaal Product wereldwijd in de laatste 2 decennia van zo’n 100%, is een aberratie, een abnormale afwijking van wat men, historisch gezien, had mogen verwachten. Het is het onhoudbare resultaat van de krankzinnige ‘Keynesiaanse’ monetaire maatregelen, die het ‘fiat’-kredietsysteem hebben opgeblazen en geleid hebben tot totaal bedrieglijke prijzen. Er zal straks een hele hoge prijs moeten worden betaald voor dit ongedisciplineerde monetaire systeem! Vroeger, voor 1971, was er sprake van een koppeling aan een bepaalde standaard, die sneuvelde als gevolg van de blunder van structurele begrotingstekorten. Als deze standaard niet was verlaten, dan was de totale wereldschuld nooit zo hoog geweest als nu (tegen de 500% als percentage van het BNP voor de grotere, ontwikkelde landen), zou de riskante derivatenberg nooit zo gigantisch zijn geweest als nu (minstens $ 700.000 miljard, 7 maal zo groot als de wereldeconomie), en zou de wereldeconomie ook inderdaad veel kleiner geweest dan nu. Welnu, opgelet! De wereldeconomie wordt in de komende decennia een ernstig kopje kleiner gemaakt, want het valt allemaal niet meer te behappen. Deze monetaire supernova, waarbij, in amper 6 jaar, de totale wereldwijde beurswaarde van aandelen alleen al omhoogspoot met 300% tot $ 75000 miljard, vanwege de meest grootschalige kredietexpansie ooit, spat straks uitelkaar.

Luister naar wat de markt ons probeert te vertellen. De Bloomberg Grondstoffenindex is nu afgegleden naar een lager niveau dan tijdens de financiele crisis van 6 jaar geleden. Hoelang duurt het nog, voordat de aandelenmarkten zich er opeens van bewust worden, dat de wereld afstevent op een enorme economische afkoeling? Het alarmerende nieuws begint hier en daar geleidelijk aan door te dringen. Vele kopstukken kunnen niet zeggen, wat ze denken, maar de huidige cyclus lijkt totaal anders dan anders. De monetaire autoriteiten verliezen hun controle op het financiele systeem, welke uit zijn evenwicht raakt. De superstimulering kan de inkrimping en sanering van krediet niet meer tegenhouden. Maar het onzinnige beleid van Nul-rente en Kwantitatieve Verruiming (QE) heeft wel geleid tot het alom negeren van overduidelijke beleggingsrisico’s en is juist een recept om het financiele systeem om zeep te helpen. Men is volslagen blind geworden voor alle zeepbellen in kredietgedreven activa, die hierdoor zijn ontstaan en die onherroepelijk zullen barsten. De enige reden om iets, vooral de riskante rommel, te kopen, was omdat het steeg! Een schijnmarkt van nep-transacties (‘madeliefjes’) heeft zich van de wereld meester gemaakt. De risico’s zijn niet verdwenen, maar ze zijn voor de onschuldige massa onzichtbaar gemaakt. Het huishoudboekje van de wereld staat op springen, want de Debetzijde, de Achilleshiel van het Nul-rente beleid, is helemaal uit de hand gelopen.

Alsof de, jarenlange, onafgebroken opwaartse trend van de beursindices, de trieste solvabiliteitssituatie in de wereld, aan zijn laars kan blijven lappen. De eindeloze Carry Trades van duizenden miljarden, met ontzaglijke hefbomen, die zo heerlijk het verschil proberen op te strijken tussen een Nul-financiering en eventuele rente en rendement, en die verantwoordelijk zijn voor de valse prijsstelling van allerlei activa, zijn tot een kwalijke ondergang gedoemd. Dan pas komen de werkelijke activaprijzen uit de bus. Men kan niet bezorgd genoeg zijn, als deze slingerbeweging plotseling de verkeerde kant opgaat. De professionele flitshandel (70% van de beursomzet) zal dan zorgen voor het meest historische eenrichtingsverkeer in aandelen naar beneden ooit (‘een kolossale flitscrash’)! De deuren van alle effectenbeurzen worden dan dichtgegooid. De economische depressie van ruim 80 jaar geleden, toen de kredietpiramide, als percentage van de totale economie, veel geringer was, viel nog mee vergeleken met het monster, dat ons straks staat op te wachten. Het uur van de waarheid komt akelig snel op ons af en er rinkelt echt geen bel, als het eenmaal zover is!

Het moet geen verbazing wekken, dat bedrijfsinvesteringen nog nooit zo zijn achtergebleven als in de laatste 2 decennia. Er is teveel onzekerheid over de eindvraag. Daarom werd al dat confetti-geld van de Centrale Banken aangewend voor de, bonusgedreven,  inkoop van eigen aandelen, fusies en overnames, ongeacht de waarderingen, net zoals in 2007, net voor de vorige crisis. Ook toen was bijna 25% van de ‘winst’-cijfers uit de lucht gegrepen, doordat allerlei kostenposten, vrij legaal, werden weggelaten. Wat kan de bedrijfsboekhouding (‘financial engineering’) iedereen toch steeds weer beduvelen. Pas sinds kort, is de Amerikaanse Securities and Exchange Commission (SEC) eindelijk een onderzoek begonnen naar het wegmoffelen van bedrijfsschuld en het opkrikken van kunstmatige bedrijfswinst. De propaganda van de meeste beleggingsanalisten zal dan ongetwijfeld eindelijk worden doorgeprikt. De waardering van de, cyclisch-aangepaste, S&P 500 index, is 6 maal het historisch gemiddelde van de afgelopen 50 jaar. De Russell 2000 index staat liefst op 85 maal de gerapporteerde winst!

En dan het kaartenhuis China, waar de kredietbubbel in amper 15 jaar zeker 25 maal is gegroeid tot een veelvoud van de economie, die gedurende die tijd 900% toenam. Deze onnatuurlijke economische expansie verklaart de eenmalige, nog nooit eerder vertoonde, parabolische beweging in peperdure grondstoffenprijzen, die tot 2008, alle historische prijscycli achter zich liet, vanwege infrastructuurstimuleringen aldaar, niet vanwege reele vraag en aanbod. Er was sprake van valse vraag! De leegstand is nog steeds ongehoord. Verder dienden bepaalde grondstoffenvoorraden, zoals koper, als onderpand voor allerlei financieringen, met een schier eindeloos hergebruik van zekerheden (rehypothekering). Wat een onecht schimmenspel! Het is zonneklaar, dat de grondstoffenprijzen structureel op hun retour zijn. De gemiddelde historische prijzen liggen echter nog 50 tot 70% lager dan nu! Dit geldt ook voor de olieprijs, die in de jaren ‘90 rond de $ 20.- stond, gelijk aan de reele, na aftrek van inflatie, prijs van 100 jaar daarvoor. De $ 100.- prijs was te danken aan het monetaire oppompbeleid (en de Futuresmarkt!), niet aan de reele vraag! Olie is nu slechts verantwoordelijk voor 31% van ‘s werelds energie tegenover 46% zo’n 41 jaar geleden. Het OPEC-kartel heeft zijn greep op de olie-markt verloren. Het is een ‘ieder-voor-zich’ kartel geworden, met oliereserves, die waarschijnlijk veel lager zijn dan de officiele schattingen.

Er volgt nu een grondstoffenmalaise van tientallen jaren. Dit keer wordt de glijvlucht naar beneden niet onderbroken door een eventueel cyclisch herstel: de wereld zit immers volgepropt met schuld (‘Peak Debt’!) en met onrendabele investeringen. Hoort u al het gedonder van de opkomende financiele storm? Wordt het nu duidelijk, dat een groot gedeelte van de Chinese economie niet voor herhaling vatbaar is en daarom wegvalt? Daarom is China’s schuld, als percentage van haar economie, nog veel groter dan het lijkt. China’s staalsector is nu 10 maal zo groot als die van Amerika en de bezettingsgraad is hard op weg om in te storten naar 50%. Meer dan de helft van alle mijnbouw in de wereld gaat straks in de mottenballen. Het ziet er zuur uit voor de $ 9000 miljard in illiquide schuldpapier van de zogenaamde Opkomende Landen. Is uw pensioenfonds ook de klos? Vergelijk het rustig maar met de  Amerikaanse spoorweghausse in de 19de eeuw en de daaropvolgende, bijna 30-jarige, economische depressie. Ook toen bleef het grootste gedeelte van het gigantische spoorwegnet onbenut. Niets en niemand kan overcapaciteit wegtoveren. De natuur doet op een gegeven moment gewoon zijn werk zelf wel.

De meeste, hoogstbetaalde, financiele deskundigen ter wereld rekenden in 2014 op hogere economische groei, inflatie, grondstoffenprijzen en rente. Het tegenovergestelde is gebeurd en wat er aan economische groei werd geregistreerd, is uiterst twijfelachtig. Nog nooit zijn de internationale statististische gegevens zo misleidend geweest als nu. Maar dat neemt niet weg, dat de meesten nog steeds ervan uitgaan, dat de rente in kwaliteitslanden  alleen maar kan stijgen, terwijl elke nominale stijging slechts tijdelijk is in een wereld, die meer deflatoir wordt met de dag. De implosie van de kredietpiramide zal plotseling plaatsvinden, zodra men, van de ene op de andere dag, het vertrouwen verliest in de houdbaarheid daarvan. Centrale Bankiers, die iedereen een rad voor de ogen hebben gedraaid, doordat zij de normale speculatie-angst uit het casino dachten te verbannen, zullen dan worden verguisd. Maar goed ook, dat zij allemaal een Zwitsers paspoort bezitten, waardoor zij zich te zijner tijd kunnen schuilhouden in de onneembare vesting van de Bank of International Settlements (BIS) te Basel. Zij zullen van schrik verstijven, omdat zij warempel zelf geloof hadden gehecht aan hun, zogenaamde, magische krachten om het verboden paradijs, namelijk onbeperkte schuld, eeuwig te laten voortduren met hun ongekende, monetaire experimenten. Men kan gerust stellen, dat de krankzinnigen zich een tijdje (de laatste 20 jaar) meester hadden gemaakt van het gekkenhuis.Toekomstige generaties zullen zich afvragen, hoe het toch mogelijk is geweest, dat zij de wereld zo op sleeptouw hadden kunnen nemen.

DIEDERIK SCHMULL

3 Januari, 2015

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

=

HET ONDENKBARE WORDT ALLEDAAGS

HET ONDENKBARE WORDT ALLEDAAGS

Structurele deflatie, de grote vijand van de schuldenaar, is toch niet voor te stellen? ‘Ze’ zullen de wereld toch wel behoeden voor zo’n gruwel? Alsof Centrale Banken met hun Kwantitatieve Verruiming (QE) of zelfs ‘echt’ helicoptergeld, het krakende kredietsysteem, een veelvoud van de echte economie, opeens weer gezond zouden kunnen maken. Diezelfde Centrale Banken, met een minimum aan eigen vermogen, hebben inmiddels duizenden miljarden aan allerlei activa op hun eigen balans staan en zijn zelf nodig toe aan hun eigen herkapitalisatie. Maakt het niet uit of zij insolvabel lijken? Reken maar, dat hun bestaansrecht valt of staat bij hun geloofwaardigheid en dat zij zich drommels goed daarvan bewust zijn. Hun laatste herkapitalisatie vond in 1934 plaats (opwaardering van hun Goudvoorraad). Is het weer zover? Jazeker, na de volgende, echte financiele crisis, die het einde zal inluiden van het huidige, doorgedraaide financiele vliegwiel.

Wees voorbereid op het ondenkbare. Een ‘onverwachte’ wereldwijde, economische malaise breidt zich straks uit als een olievlek . Bijna alle marktsignalen van betekenis wijzen daarop. Structurele economische groei en inflatie hebben het al enige tijd laten afweten, naarmate de gigantische wereldschuld, als percentage van de economie, ondraaglijker werd met de dag. Na de ‘onverwachte’ instorting van obligatierendementen en grondstoffenprijzen, inclusief de reusachtig belangrijke olieprijs, is de ontkenningsfase bijna voorbij. ‘It’s a Bird, it’s a Plane, it’s Superman’! Deflatie staat voor de deur te trappelen! (Vrij naar de musical van Strouse). De lange, zwoele zomeravonden van op de pof leven, worden een vage herinnering. In een tijd van wereldwijde overcapaciteit en overproductie, is moordende concurrentie troef. De vergrijzende wereldbevolking wil van zijn schulden af en zal juist weer gaan sparen, om zich op het ‘pensioen’ voor te bereiden. Begin volgend jaar is er geen Westelijke Baby Boomer (geboren in de geboortegolf van 1945 tot 1955) jonger dan 50 jaar! Kasgeld wordt koning en de schildpad wint de race van de haas. Schuld, oftewel ‘andermans geld’, krijgt een hele slechte naam voor een hele lange tijd. De zeer ongezonde belastingaftrekbaarheid van schuld heeft zijn langste tijd gehad, omdat de belastinginkomsten van de overheid ver zullen achterblijven bij de verwachting.

Of zullen velen, wegens oplopende schulden, juist in een debiteurengevangenis, die vroeger alom in zwang waren, terecht komen? In vele Westerse landen zijn immers 25% van de huishoudens, zelfs 6 jaar na de kredietcrisis, ‘onder water’, met een grotere hypotheekschuld dan de waarde van het eigen huis. Dat verschilt niet zoveel van een debiteurengevangenis, want uw vriendelijke bankier kan allerlei ‘extra’ eisen stellen bij de waardedaling van onderpand (‘kleine lettertjes’!). ‘Schuld’ van de bank, nietwaar? Vergeet het maar! Er is echt geen gelukkige afloop bij een schuldencrisis. Geloof niet in sprookjes van schuldkwijtschelding. De vader van de Engelse schrijver Charles Dickens en de zoon van de Engelse dichter Lord Byron konden, in de 18de en 19de eeuw, daarvan meepraten. Opsluiting in een gevangenis, vanwege wanbetaling als gevolg van een contractuele verplichting, is tegenwoordig nog steeds gangbaar in landen als de Verenigde Arabische Emiraten (inclusief Dubai), Griekenland, Zwitserland, Amerika en Groot-Brittannie (bij ‘minachting van rechterlijke uitspraken’). Elk jaar worden er, bijvoorbeeld, zo’n 200,000 mensen veroordeeld, wegens wanbetaling van de, totaal uit de tijd geraakte,TV-kijkvergunning (£ 145.50!) van de BBC. Enkele duizenden mensen hebben hiervoor, in de afgelopen jaren, een gevangenisstraf moeten uitzitten van 3 tot 6 maanden. Elke werkdag verstuurt de BBC 100,000 dreigbrieven het land in.

Is het dan verwonderlijk, dat de groei in hypotheekschuld in de prive-sector, gedurende de laatste paar jaar, ook in Amerika, zelfs na alle superstimuleringsmaatregelen, geen enkele naam mag hebben en 90% lager is dan in 2005?    Geloof in een nieuwe, duurzame krediet- en inflatiecyclus is voor de dommen. Men is al volgepropt met dat duivelse krediet, terwijl deflatie warempel overal toeslaat. Een dramatische, verdere daling van huizenprijzen zit in het vat, wereldwijd, omdat talloze huishoudens de wanhoop nabij zijn, zodra de deflatietrend doorzet. Vergeet niet, dat er slechts 2 mensen nodig zijn om een bepaalde, lagere transactieprijs overeen te komen, die dan de waarde bepaalt van alle andere vaste activa, als verder iedereen geen actie onderneemt. Dus de marktprijs verandert uitsluitend door actie aan de marge, niet omdat er vele verkopers zijn. Onvrijwillige verkopen (‘veilingprijzen’), als deel van een gedwongen schuldensanering (er komen tijdslimieten voor het verlengen van ‘improductieve’ schuld), zijn dan uiteindelijk de klap op de vuurpijl. De geldschieter kan dan komen aankloppen bij degenen, die bij hen in het krijt staan. Het merendeel van de huidige generatie heeft eenvoudigweg geen idee, hoe beroerd voorgaande generaties het hebben gehad, terwijl de toenmalige kredietcultuur lang niet zo verbreid was als nu. Het ‘rood staan’ bij de bank werd in de donkere jaren ‘30 onmiddellijk ingetrokken.

Na de daling van de Nederlandse huizenprijzen sinds 2008 van zo’n 30%, zijn de reele huizenprijzen, na aftrek van inflatie, nog steeds 600% hoger dan het dieptepunt in 1954. De geschiedenis leert, dat reele huizenprijzen, wereldwijd, gedurende periodes van honderden jaren, nagenoeg onveranderd blijven. Dus de onverkwikkelijke aanpassing aan het historisch gemiddelde, is nog nauwelijks begonnen! Tophypotheken zijn nog steeds de wereld niet uit en de vergrijzing verandert het plaatje totaal. Een eigen huis moet dus nu op zijn minst, zo hypotheekvrij zijn als mogelijk, (slechts 10% van de Nederlandse woningen is hypotheekvrij, tegenover 30% in Amerika en Groot-Brittannnie) of anders als de bliksem verkopen! De huidige huizencyclus is onvergelijkbaar met de 50% daling van 1978 tot 1983. De Nederlandse gezinsschuld als percentage van de economie, tegenwoordig een wereldrecord, was destijds veel lager. De relatief hoge besparingen vertragen hoogstens deze fatale, neergaande trend. Als de woonlasten uit de berekening van inflatie zouden worden weggelaten, dan verkeert Nederland reeds in deflatie. Zodra de jaarlijkse salarissen zouden worden aangepast aan een neergaand prijspeil, dan zijn schuldenaren nog niet jarig. Schuld wordt een vloek. De verhuurdersheffing van de overheid helpt bovendien de bestedingen niet. Ga daar maar aan staan!

Laat er geen twijfel over bestaan, dat de instorting van de grondstoffenprijzen sinds 2011 vergelijkbaar is met die van 1922, welke een schulddeflatie veroorzaakte in tal van landen, voordat die toesloeg in de Westelijke wereld, van 1929 tot 1932. De beurshausse in Wall Street tussen 1922 en 1929 (+600%) was het directe gevolg van het onverantwoorde, superstimuleringsbeleid van de paniekerige monetaire autoriteiten, die, net zoals nu, probeerden om destijds de onvermijdelijke schulddeflatie op de lange baan te schuiven. Ook nu weer, verkeren vele Opkomende Landen (en zeker Zuidelijk Europa!) allang in een economische depressie. Zij proberen, voorzover dat mogelijk is, het hoofd boven water te houden, door hun superdevaluaties ten opzichte van de Dollar. Maar hun krediet van duizenden miljarden, steeds duurdere, Dollars doet hen (en vooral het Europese bankwezen!) straks toch de das om. De structurele trends van minder Westerse consumptie en minder globalisatie, zijn uiteindelijk niet meer tegen te houden.

Bovendien exploderen duizenden miljarden aan valuta Carry Trades (valuta-rente-arbitrage) met hefbomen van 300-tegen-1. Deze roekeloze financiele handel krijgt wederom de kous op de kop, net zoals de mythologische Icarus, die voor zijn hoogmoed werd afgestraft, omdat hij te dicht bij de Zon vloog. Maar het echte gevaar schuilt in de onzichtbare, niet-beursgenoteerde Derivaten ($ 700.000 miljard). Weliswaar zijn Credit Default Swaps (CDS), ter waarde van tienduizenden miljarden Dollars, nu beter gereguleerd (verplichte centrale clearing), maar de exponentieel groeiende ‘swaptions’ (opties op de CDS-indices), ter waarde van duizenden miljarden Dollars, zijn (nog) hiervan vrijgesteld. Deze instrumenten dienen om kredietrisico’s te verzekeren. Als de recente Olieschok zou leiden tot een 30% faillissementspercentage in de markt van ‘rommel’-obligaties (High Yield of ‘Junk’), plus eventuele besmetting in andere sectoren, dan staat het internationale bankwezen weer voor het blok. Er moet dan voor honderden miljarden uitbetaald worden. Dit was o.a. de reden, waarom de gigantische AIG (88 miljoen clienten) in 2008 met haar hoofd tegen de muur liep en ‘gered’ moest worden.

Deze film doet denken aan de Russische en Aziatische crisis in 1998 (wat even leidde tot de Westelijke dot-com hausse van 1999, dankzij de vriendelijke Centrale Banken). De huidige reserves van deze landen, die zienderogen slinken, wegen niet op tegen het uitstaande krediet. Maar dit is de Big One! Geen reflatie, ook niet van China, kan opboksen tegen de overcapaciteit en excessieve schuld, die overal zijn ontstaan. In 1873, kwam de grote Amerikaanse spoorweghausse aan zijn spectaculaire einde en ging Jay Cooke and Company, de toenmalige Goldman Sachs, ten onder. De waanzin van de excessieve uitbreiding van het spoorwegnet destijds, had geleid tot minimale rendementen en torenhoge schulden, het geijkte recept voor een economisch debacle. Daarom moeten die heerlijke beurshausses van tegenwoordig, nu worden beschouwd als mythologische sirenes, die de matrozen proberen te verleiden, om zo hun schip te pletter laten lopen tegen de rotsen. Vul je oren met was en bind jezelf vast aan de mast van het schip! Is er lage groei en stagnatie op komst? Dat lijkt nog te mooi om waar te zijn. Veel waarschijnlijker is, dat zich een plotseling onbeheersbare, financiele schokgolf aankondigt, die de wereld overspoelt en onderdompelt in een economische en politieke malaise, net op het moment, dat bijna iedereen staat te juichen. Er leek geen vuiltje aan de lucht tijdens de euforie van 1929, 2000 en in 2007. Maar alle ‘winsten’ verdwenen weer als sneeuw voor de zon, zodra de wereld enige tijd moest doorbrengen op de Intensive Care-afdeling.

DIEDERIK SCHMULL

19 December, 2014

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K

=