KOPJE ONDER
De scherpe stijging van obligatie-rendementen, met een dienovereenkomstige instorting van de waarderingen van obligaties, geeft aan, dat er geen sprake meer is van een 'gratis lunch'. Opeens hangt er een prijskaartje aan alles. De tijd van structurele hogere rente en hogere inflatie is aangebroken. De wereld zal moeite hebben om te wennen aan de onvermijdelijke overgang naar het oude normaal van duur geld. Dat komt, omdat Centrale Banken de economie niet meer te hulp kunnen schieten met Nul- of lage rente, laat staan met kwantitatieve monetaire verruiming (Quantitative Easing - QE). De zogenaamde 'Put' is verleden tijd. Dat betekent, dat Centrale Banken niet langer kunnen optreden als een 'reddende engel' om economische schokken op te vangen. De huidige rente gaat de potentieele economische groei te boven, terwijl de excessieve schulden, als percentage van de economie, moeten worden verlengd. Dat laatste leidt tot buitensporige begrotingstekorten, herstructurering van schulden en een vlucht uit riskante activa. Het monetaire vangnet is voorbij. Daarom is het 'kopje onder' voor talloze economische partijen, die zich daarop niet hadden voorbereid. Zet je schrap!
Als schuld, als percentage van de economie, op een gegeven moment overdreven hoog is, dan gaat dat ten koste van economische groei. Het sneeuwbaleffect ('multiplier') neemt radicaal af. Dat is tegenwoordig vooral te merken aan China, waar de groei veel lager is dan de gemiddelde groei in de laatste 40 jaar. Het gevolg daarvan is, dat haar bijdrage aan de wereldgroei aanzienlijk is verminderd. De wereld zal het moeten doen met veel minder kapitaalstromen ('recycling') uit China. Verder wordt de wereldinflatie niet langer extra laag gehouden door een schijnbaar eindeloze reeks van goedkope Chinese producten. Bovendien leidt de opkomst van China vooralsnog tot een gevaarlijke bedreiging voor de naoorlogse wereldorde. Die geopolitieke rivaliteit zorgt ook voor een structureel hogere inflatie in de wereld.
De monetaire verkrapping (Quantitative Tightening - QT) van de laatste 2 jaar is pas begonnen. Centrale Banken zijn nu verkoper van activa, voornamelijk van obligaties, met steeds hogere rendementen, anders komt er een koperstaking. Dit is een omgekeerde ruil van activa voor geld. Centrale Banken onttrekken dus geld aan het geldsysteem. Dit veroorzaakt geldschaarste, vooral van Dollars, en een hogere rente. In de tijd van kwantitatieve verruiming (QE) was er juist sprake van een ruil van activa, voornamelijk obligaties, voor geld, dat terecht kwam in het geldsysteem. Dat verhoogde de beschikbare geldhoeveelheid. Deze ruil van activa was dus niet hetzelfde als 'gelddrukken uit het niets'. Dat laatste is wettelijk verboden en zou trouwens geleid hebben tot hyperinflatie, valutacrisis en dictatuur. Degenen, die het steeds hebben over 'gelddrukken', bewijzen, dat zij ondeskundig zijn en hun huiswerk niet hebben gedaan.
Er is een valse hoop bij de meesten, dat er een rentedaling voor de deur zou staan. Natuurlijk wil men dan een mogelijk herstel in activa niet missen. Maar die onzekere verwachting van een scherpe draai ('pivot') in het monetaire beleid zal ijdel blijken te zijn. Er komt geen draai, hoogstens een tijdelijke pauzering om even op adem te komen. De werkelijke inflatie is veel ernstiger dan de officieele cijfers. Inflatie is nu de voornaamste vijand. Prijsstijgingen zijn de spuigaten uitgelopen. Het zal vele jaren vergen om dit monster te temmen. De geloofwaardigheid van Centrale Banken staat op het spel. Een recessie wordt dit keer niet uit de weg gegaan. Verder lijkt de economie veel minder gevoelig voor rentestijgingen dan verwacht. Tegelijkertijd wordt de druk om de exploderende begrotingstekorten aan te pakken steeds groter. Vele 'heilige koeien' zullen het moeten ontgelden, vooral als de angst om betrokken te raken bij een oorlog toeneemt. Maar vooralsnog zullen hogere begrotingstekorten en hogere inflatie onontkoombaar blijken, met alle gevolgen van dien voor de algemene rente.
Daar komt bij, dat er overal een arbeidstekort is ontstaan, ondanks de immigratie. De vergrijzing heeft toegeslagen, terwijl het geboortecijfer is ingestort. Loonstijging is voorlopig niet meer weg te denken, totdat Kunstmatige Intelligentie (AI) daar misschien, op den duur, verandering in brengt. AI kan immers al het werk overbodig maken (Elon Musk), ondanks het gebrek aan gezond verstand! Verder leidt de overgang naar zogenaamd 'Net Zero', gedurende onbepaalde tijd, tot aanzienlijk hogere energieprijzen, vooral als de geopolitieke situatie verslechtert. Vervolgens lijkt de trend naar Financialisering, net zoals de trend naar Globalisering, definitief omgeslagen. Het belang van de financieele economie ten opzichte van de reele economie gaat nu duidelijk achteruit. Daarom zijn een structureel hogere inflatie en hogere rente onafwendbaar geworden, alsmede een chronische geldschaarste.
De dramatisch hogere hypotheekrente zal het effect op de huizenmarkt niet missen, vooral als de werkloosheid onverhoopt zou stijgen. De huizenmarkt zal te maken krijgen met een heel groot koufront. De betaalbaarheid is al drastisch gedaald en verhuizen lijkt steeds zinlozer. De gemiddelde maandlasten van een hypotheek zijn nu vaak hoger dan een huurbetaling. De Superzeepbel in wereldwijde huizenprijzen is, historisch gezien, nog nooit zo ontzaglijk geweest. De komende prijsaanpassing naar beneden, zal niet mals zijn.
De gemiddelde economie van de ontwikkelde landen draait, voor driekwart, op consumentenbestedingen. De consument, vooral die in Amerika, is de laatste, die zijn handdoek in de ring gooit, ondanks de zwakte in andere sectoren. Maar wat doe je met een dronken zeeman, die zwaait met een fles? Reken maar, dat zoiets van korte duur is. Het consumentenvertrouwen staat al op de tocht, terwijl de winkelsector steen en been klaagt. Het extra geld, als gevolg van de Pandemie, is bijna op en vele activa, zoals woningen en beurskoersen, zijn op hun retour. Bovendien is de spaarquote akelig laag en lijkt de groei in reeele inkomsten te stagneren. Overigens wordt de huidige aandelenmarkt bepaald door een handjevol van peperdure technologie-aandelen, wat vergelijkbaar is met de Nifty Fifty ('one decision stocks') van de jaren '70, die uiteindelijk toch daalden met 70%.
DIEDERIK SCHMULL, 4 November, 2023, Westcliff-On-Sea, ESSEX, U.K.
MEDEDELING: COMMENTAREN WORDEN NU, VOORDAT PLAATSING PLAATS VINDT, PREVENTIEF GECONTROLEERD. MEN MOET ALTIJD IN GEDACHTEN HOUDEN, DAT DIT BLOG VOORNAMELIJK GERICHT IS TOT DEGENEN, DIE BELANGSTELLING HEBBEN VOOR HET INTERNATIONALE BEURSGEBEUREN. DUS COMMENTAREN OVER COVID, W.E.F. OF DE OORLOGEN, WORDEN MEESTAL NIET OP PRIJS GESTELD.
WELGEMANIERDHEID STAAT OP DIT BLOG VOOROP IN VERBAND MET MOGELIJKE AANSPRAKELIJKHEID VOOR REACTIES.
MEN KAN TE ALLEN TIJDE EEN E-MAIL (DSCHMULL@GMAIL.COM) OF EEN TWEET (VIA TWITTER, @RICKSCHMULL) STUREN NAAR ONDERGETEKENDE.
Het Blog SCHMULLADDERTJEONDERHETGRAS heeft thans 6 soorten van lidmaatschap. WORD LID! U bent van harte welkom! Uw lidmaatschap geeft recht op persoonlijk advies, regelmatige Pamfletten, lunches, borrels en belangrijke artikelen. Zie voor nadere gegevens onderaan het Blog.
Hopelijk vinden er in 2023 en in 2024 weer enkele presentaties plaats. Het wordt hoog tijd om alle Blogleden en Bloglezers nog eens persoonlijk te woord te staan!
