WEGWEZEN
Wanhoopsacties, zoals negatieve rente (‘pure diefstal’), laat staan ‘helicoptergeld’ (‘echt gelddrukken en uitdelen’), zijn heel gevaarlijk. Dan is de grens echt bereikt van de zogenaamde almacht der Centrale Banken. Want bij negatieve rente gaat het gehele financieele systeem uiteindelijk failliet. De eerste sector, die voor de bijl gaat, is bijvoorbeeld die van Amerikaanse geldmarktfondsen, met $ 3000 miljard in activa! En als ‘helicoptergeld’, zonder het bankwezen als tussenschakel, zo veilig was, dan behoefde de overheid nooit meer te lenen of belasting te heffen. Klinkt dat niet fantastisch? Zodra men echter in de gaten zou krijgen, dat geld ‘echt’ uit het niets kan worden voorgetoverd, dan weigert men niet alleen voor ‘geld’ te werken, maar vlucht men uitsluitend nog in fysieke activa. De hyperinflatie, die daarvan het gevolg is, dwingt de overheid om steeds meer ‘geld’ uit de hoed te halen, totdat het zijn functie verliest en behangpapier wordt. Daarom is de wereld nu in het allerlaatste stadium beland van de onorthodoxe monetaire verruiming (QE), voordat dit beleid plotseling, noodgedwongen, de geest geeft. De wereld heeft straks geen keus: veranderen of te pletter vallen.
Denk eens even terug aan de Grote Inflatie van 1965 tot 1980, toen die omhoog schoot van 1% naar 14%, wederom onder de aanmoediging van de Keynesiaanse economen van destijds. Men was zelfs gedwongen om, op een gegeven moment, zijn toevlucht te zoeken tot catastrofale prijsregulering (‘price controls’). Net op het moment, dat bijna niemand inzag, dat er aan deze situatie ooit een halt kon worden toegeroepen (‘zogenaamd politiek onhaalbaar’), kreeg het nieuwe hoofd van de FED, Paul Volcker, gelukkig de vrije hand om het zeer pijnlijke medicijn toe te passen om eindelijk de geldhoeveelheid in te tomen, ongeacht de rentestand. Goedkoop krediet werd opeens heel duur en de rentestand overschreed de 21%! Het duurde enige jaren, met zelfs 2 recessies, voordat de rust terugkeerde. Maar de basis werd daarmee wel gelegd voor de geweldige Economische Opgang van de jaren ‘80 en ‘90. Wees dus voorbereid op het ondenkbare! Amerika (niet voor niets ‘God’s Own Country’) heeft, door de geschiedenis heen bewezen, ondanks een soms zwak leiderschap, om door de zure appel heen te bijten om haar belangen veilig te stellen, wat de offers ook zouden worden. Dat is hun mentaliteit, welke helaas wezenlijk verschilt van die van Europa, die een traditie heeft om over zich heen te laten lopen. Churchill (‘never give up!’), wiens moeder afkomstig was van Amerika, bleek een roepende in de woestijn tegen de opkomst van Hitler, terwijl Premier Chamberlain (‘Peace for our time’), Lord Halifax en talloze andere hooggeplaatsten, juist aanstuurden op een vredesovereenkomst met de Nazis. Churchill werd gezien als een ‘oorlogsstoker’. Stel je eens voor! Wat zou de wereld er anders hebben uitgezien, als diegenen, zonder ruggegraat, de doorslag hadden weten te geven.
Daarom moet men straks niet verbaasd zijn, dat dit gehele, Keynesiaanse beleid van monetaire verruiming (QE) van de Centrale Banken, te beginnen met dat van de FED, plotseling op de helling gaat en weer wordt opgedoekt om het financieele en politieke systeem op langere termijn te waarborgen. Dat zal gepaard gaan met een deflatoire economische werelddepressie, een ultieme Eurocrisis en een harde landing in de rest van de wereld. En niet te vergeten, een staat van beleg, zoals nu al in Frankrijk, banksluitingen en kapitaalcontroles. Het staat gelijk met een noodzakelijke, abrupte ontwenningskuur (‘cold turkey’) van een dodelijke verslaving. Zeg nooit, nooit! Dat is dan weer het uur van de waarheid voor al diegenen, die zich hebben volgeladen met overgewaardeerde, gefinancierde activa. Een slinger slaat op een gegeven moment altijd naar de andere kant door (Galilei, Newton).
De crisis in de Opkomende Markten is al 4 jaar in volle gang. Het einde van de vrije val in hun grondstoffenprijzen en hun valuta’s is nog lang niet in zicht. De olieprijs staat nu al lager dan tijdens de financieele crisis in 2009. De koperprijs is hard op weg naar dat niveau. Wat nog volgt is de schuldencrisis, met name in het, met duizenden miljarden Dollars gefinancierde, bedrijfsleven in de Opkomende Landen. Waar zijn alle mooie verhalen over de Opkomende Middenklasse gebleven? Wat hebben vele topbeleggingsstrategen hier een steek laten vallen. Ondertussen zijn de Ontwikkelde Markten zich nog niet voldoende bewust van de enorme gevaren, die opdagen. Toch dreigen ook daar, superrijkdom, relatieve armoede en schrijnende ongelijkheid verontrustende vormen aan te nemen, vanwege dit brutale Keynesiaans monetair beleid, dat bewust aanstuurt op ‘vermogenseffect’. Centrale Bankiers verkondigen, dat zij de wereld hebben behoed voor een deflatoire ramp, maar zij zijn, sinds 1995, zelf schuldig aan een onverantwoordelijk, superriskant luchtbellenbeleid, wat klakkeloze speculatie in de hand heeft gewerkt. Alle monetaire stimuleringsmaatregelen konden echter de instorting van de overgewaardeerde aandelen-markten tussen 2000 en 2002 (de Nasdaq 100 technologie-index minus 80%!) en tussen 2007 en 2009 niet voorkomen.
De huidige, overspannen luchtbel in aandelen zal onvermijdelijk hetzelfde lot ondergaan en eveneens leiden tot koersdalingen van 50 tot 70%. Op de laagtepunten van de S&P 500 index in 2002 en in 2009, was het totale reeele rendement van aandelen boven dat van Treasury Bills (schatkistpapier) weggevaagd voor de gehele periode sinds 1996 (6 jaar) respectievelijk 1995 (14 jaar)! Ditzelfde staat weer te gebeuren. Effectenkrediet, als percentage van het Bruto Nationaal Product, heeft dat van de record-hoogtepunten van 2000 en 2007 zelfs overtroffen. De terugkoop van aandelen door de bedrijven zelf, voornamelijk met bedrijfskrediet, dat nu 50% hoger is dan in 2007, net voor de grote val, zal voor aandeelhouders in tranen eindigen. Als deze bom barst, laat het verdere effect op onroerend goed- en grondstoffenprijzen zich raden! Bovendien zullen de rendementen van Treasuries inzakken tot bijna ondenkbaar lage niveaus en dus tot forse opwaarderingen: de 10-jarige (2.27%) naar beneden de 1% en de 30-jarige (3.07%) naar beneden de 2%. Treasuries zijn het vereiste onderpand voor het grootste gedeelte van het kredietsysteem, maar hun toenemende schaarste kan dat systeem opbreken.
Maar Japan en met name Europa, zullen hun beleid van monetaire verruiming (QE) toch kracht bijzetten, nadat de Amerikaanse Federal Reserve QE3 in 2014 had afgerond? En zorgde de FED er niet voor, dat de opgekochte obligaties, die afliepen, gewoon werden herbelegd, terwijl de rente op nagenoeg nul is blijven steken? Opvallend is, dat de Bank of Japan (BOJ) reeds 30% van alle Japanse staatsobligaties (JGB’s) in bezit heeft en binnen 2 jaar tegen een plafond aanloopt. De banken, verzekeraars en pensioenfondsen krijgen steeds meer moeite om hun JGB’s aan de BOJ te verkopen, vanwege essentieele onderpanddoeleinden en lange termijn verplichtingen. De markt pleegt op zoiets dergelijks ver vooruit te lopen. Verder is de Eurozone, zonder een massieve monetaire verruiming (QE), op sterven na dood, omdat het instrument van devaluatie van de individuele lidstaten ontbreekt en omdat hun begrotingstekorten aan strenge regels zijn gebonden. Wat een knarsende monetaire unie, zonder centralisatie, zonder een echte kredietverstrekker in laatste instantie (‘lender of last resort’) en zonder een gemeenschappelijk depositogarantiestelsel. Daarom is Finland, met een relatief lage schuld, nu de ‘zieke man’ van Europa. Maar de Duitse Economische Adviesraad eist niet alleen een einde aan QE, maar ook het terugdraaien ervan! Duitsland heeft altijd al bezwaar gemaakt tegen een expansief, Keynesiaans monetair beleid. Draghi kan veel zeggen, maar veel minder doen. Tegelijkertijd is de Amerikaanse Federal Reserve onder grote druk om de rente, ondanks alle twijfels, toch te verhogen, want de gemiddelde, 10-jarige reeele Federal Funds Rate, na aftrek van inflatie, is nu negatief. En het is nog maar de vraag, of de FED de herbelegging van de aflopende, opgekochte obligaties kan voortzetten. Het gezag van Centrale Banken is tanende en het conservatieve Amerikaanse Congress zou wel eens een controle-onderzoek (‘audit’) kunnen voorstellen. Loopt QE dus juist op zijn laatste benen?
Daarom zijn de markten allerminst op hun gemak. De S&P 500 index is, tot dusver in 2015, lager. Verder gaat het beleid om inflatie te importeren, en deflatie te exporteren, via een zinvolle devaluatie, niet echt naar wens. In de laatste 5 jaar, is de reeele, handelsgewogen Euro maar 7% gedaald. De daling van de Yen was liefst 30%. De Dollar, het Pond en de Chinese Renminbi (RMB) stegen respectievelijk met 14%, 17% en...31%. Men zou zich kunnen voorstellen, dat vanaf nu, alleen de Chinese RMB, uit zelfbehoud, een grootscheepse devaluatie tegemoet gaat, wat gewoon was uitgesteld tot de definitieve toelating, in December a.s., tot het IMF-mandje als symbolische reserve-valuta. Maar zo’n devaluatie zou leiden tot een jarenlange, structurele deflatie in de rest van de wereld. Wakker worden!
En wegwezen. Soms krijgt men de kriebels en moet men er even helemaal tussenuit. Vooral wanneer de wereld uit zijn evenwicht lijkt te zijn geraakt en het toenemend aantal onzekerheden ons vermogen aantast om rustig te blijven denken. De mogelijke volksverhuizing van miljoenen naar Europa mag dan worden voorgesteld als een welkome fase op weg naar een noodzakelijke multi-culturele en multi-godsdienstige samenleving, maar toch doet het denken aan de nomadenstammen van Visigoten, Vandalen en Hunnen, die destijds Europa binnentrokken en een vrij abrupt einde maakten aan het 500-jarige Romeinse Rijk. Opeens staan alle hard bevochten verworvenheden van vrijheid, verdraagzaamheid, opvoeding, rechtspraak en het streven naar geluk (kunst, muziek en dansen), in de idealistische en naieve Europese Unie, op het spel. Want de Jihadisten van het zogenaamd paradijselijke, fundamentalistische Kalifaat van Raqqa en Mosul en hun jeugdige aanhangers, zien het als hun plicht om de wereld in brand te steken, omdat het einde der dagen is aangebroken. ‘Onderhandelen’ kan men wel vergeten. Verhevigde bombardementen zullen deze haatbaarden en moordmachines, met hun schrikbeeld van regelmatige onthoofdingen, nauwelijks tegenhouden. De indruk is, dat hun gelederen alleen maar worden versterkt met elke bom en elke ‘drone’-liquidatie. Hopelijk zal de overgrote meerderheid van gematigde Islamieten in staat zijn om deze groeiende wereldbrand ‘tijdig’ te blussen. Helaas lijkt dat voorlopig buiten het bereik der mogelijkheden. Is het risico-mijdend en onderbewapend Europa daarom voorlopig een uiterst gemakkelijke prooi?
Vooralsnog is de regelmatige, spectaculaire geweldpleging in Europa voornamelijk te danken aan de radikalisering van duizenden jeugdige Europeanen zelf, die immers vaak verder werden geindoctrineerd te midden van de chaos in het Midden-Oosten. De stijgende vervreemding van bepaalde bevolkingsgroepen, vanwege een schijnbaar onoverbrugbaar cultuurverschil, speelt Europa parten, want integratie, zoals de smelkroes (‘melting pot’) in Amerika, lijkt verder weg dan ooit. De meeste Europeanen hebben echter nog de vurige hoop, dat hun levensstandaard hierdoor niet wordt ondermijnd en dat de Europese Unie (EU) een rooskleurige toekomst tegemoet gaat. Maar het Romeinse Rijk voor de val, net zoals Europa nu, was ook vol zelfvertrouwen, dat haar welvaart zou voortduren. Het mocht niet zo zijn. De geavanceerde Romeinse beschaving verdween na de massieve migratie van de ‘barbaren’. De welvaart ging verloren en Rome zelf kreeg te maken met een bevolkingskrimp van liefst 75%. De gruwelijke, 300-jarige, duistere periode van de Middeleeuwen (‘The Dark Ages’) volgde daarna.
DIEDERIK SCHMULL
18 November, 2015
WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.
