(TIP): PENSIOEN? VERGEET HET MAAR!

(TIP): PENSIOEN? VERGEET HET MAAR!

Er komt een ongelooflijke pensioenramp op ons af. Het collectieve pensioensysteem is een onnozel piramide-spel. Het is gedoemd om te mislukken. Daarom is het meer dan ooit zaak om stapje voor stapje zelf financieel onafhankelijk proberen te worden en steeds minder te vertrouwen op de beloofde ‘Gouden Bergen’ van de beleidsmakers. Daarvoor moet men helaas vaak het tegenovergestelde doen, dan wat in het algemeen door vele deskundigen wordt aangeraden. Dus sparen, sparen, sparen, juist in een tijd van nul-rente, liefst via direct bezit van individuele kwaliteitsobligaties, die immers 100% uitkeren op de afloopdatum en dan steeds herinvesteren (‘doorrollen’) in nieuwe obligaties, desnoods met een hogere (maar waarschijnlijk lagere) rentevoet. Aan riskante activa, zoals aandelen, onroerend goed en grondstoffen, moet minder gewicht worden toegekend (‘underweight’). Die dienen zuiver als onderdeel van een gespreid vermogen. Want in de komende jaren wordt risico steeds minder beloond! De toenemende deflatoire krachten in de wereld zullen ervoor zorgen, dat er weinig eer valt te behalen in traditionele beleggingen, die het moeten hebben van economische groei, een nieuwe krediet- en inflatiecyclus en een vriendelijk belastingklimaat. Daar kan men voorlopig, misschien wel heel lang, naar fluiten. Daarnaast vervult het renteloze GOUD een speciale rol als verzekering tegen het ondenkbare (‘geldhervorming’, etc), ongeacht de dagprijs. Men kan niet zonder zo’n verzekering, net zomin als een verzekering op de eigen woning. Zelfs als de Goudprijs onverhoopt zou blijven dalen!

Geen wonder, dat een collectief pensioensysteem alleen kans heeft, als deelname VERPLICHT wordt gesteld. Niet alleen is het risico-profiel van de jongere en de oudere generatie totaal verschillend, maar het systeem staat of valt met de absolute solidariteit bij alle deelnemers. De ene generatie zal moeten opdraaien voor de pensioenuitkeringen van de andere, zodra het beleggingsrendement zou tegenvallen. Vooral de eerdere generaties worden extra bevoordeeld, terwijl de latere generaties de klos zijn. Zo’n systeem zou vrijwillig nooit van de grond kunnen komen, want het is niets anders dan een stoelendans en een ‘Ponzi’, vanwege de noodzaak om steeds weer ‘nieuwe’ generaties als deelnemers aan te trekken. Maar de vergrijzingstrend maakt natuurlijk korte metten met dit onzinning model.

Bovendien hanteren de meeste pensioenfondsen nog steeds het uit de jaren ‘60 daterende beleggingsmodel, met de nadruk op aandelen, tegenwoordig aangevuld door nog riskantere, peperdure en potentieel illiquide beleggingsklassen, zoals Hedge Funds, Private Equity, Rommelobligaties, Onroerend Goed, Infrastructuur, etc, welke extra zijn blootgesteld aan ernstige waardevermindering, als de verwachte economische groei en inflatie uitblijven. Tijdens de vorige periode van lage groei en lage inflatie/deflatie van 1930 tot 1965, was een verhouding van 70% obligaties en 30% aandelen, gebruikelijk, in plaats van omgekeerd, zoals nu. Nog nooit zijn pensioenfondsen zo riskant bezig geweest, aangemoedigd door het beleid van nul-rentes, liquiditeitsinjecties en de mythe, dat obligaties juist riskant zouden zijn, terwijl nul-rentes bij de uitkering op de  afloopdatum (100%!)  niets uitmaken. De cultuur van riskante beleggingen (‘cultus of the equity’) lijkt tot nu toe weliswaar geen windeieren te hebben gelegd, maar men kan grote vraagtekens zetten bij de toekomstige beleggingsresultaten. De wereld wordt immers geconfronteerd met een structurele economische stagnatie, vanwege de onhoudbaar hoge schuldenberg (die echt niet zal kunnen worden ‘kwijtgescholden’!) en een schromelijk onderschatte vergrijzing. Dat wordt funest voor hen, die niet conservatief genoeg zijn geweest. Riskante activa, inclusief de alom in zwang zijnde ingewikkelde derivaten, kunnen, net zoals in vorige cycli, 50% tot 90% dalen of helemaal van het toneel verdwijnen. Dan realiseren pensioenfondsen zich pas goed, dat men een hele lange tijd zal moeten leren leven met een ‘bevroren’ beleggingsportefeuille, wat bijzonder zuur zou uitpakken voor de pensioengerechtigden. Als het aggressieve beleggingsbeleid (meer risico omwille van een potentieel hoger rendement) in een collectief pensioenstelsel het straks spectaculair zou laat afweten, dan moet dat verlies worden afgewenteld op de schouders van de nieuwe, verplichte lichting onschuldige lammetjes.

Het is daarom overduidelijk, dat een ieder veel beter af is met een individuele pensioenrekening, die overeenkomt met het persoonlijke beleggingsprofiel (hoe ouder men wordt, des te minder risico men neemt) en waarop de jaarlijkse bijdragen worden gestort. In tegenstelling tot een collectief pensioenstelsel, geldt voor zo’n systeem ook het broodnodige eigendomsrecht, waardoor men, op de pensioengerechtigde leeftijd, net zoals bij een hypotheekvrije woning, zelf kan besluiten, wat men dan het beste kan doen. Als de overheid, in haar geldnood, de neiging krijgt om zo’n pensioenpot extra te belasten, dan moet dat politiek worden uitgevochten. In een tijd van extreem hoge staatsschuld, kijkt de overheid nu eenmaal uit naar rijpe appels. Genieten van je oude dag? Vergeet het maar!

DIEDERIK SCHMULL

19 Juni, 2014

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

(TIP): DAT VARKENTJE ZULLEN WE WEL EVEN WASSEN!

(TIP): DAT VARKENTJE ZULLEN WE WEL EVEN WASSEN!

Zal het roekeloze Centraal Bankieren worden beloond? ‘Anything Goes’ (Cole Porter - 1934)! Het deflatie-spook ligt immers op de loer. Dat varkentje zullen we wel even wassen! Als de prijzen van activa, zoals aandelen en onroerend goed, omhoog zijn gedreven, volgt de economische groei toch vanzelf? Wie weet, zullen de voedsel- en energieprijzen de pan uitrijzen, en, bingo!, er is opeens inflatie. Misschien komt er een herhaling van het scenario in de jaren ‘70, toen inflatie en rente jarenlang keihard stegen. Na afloop zat men met de gebakken peren, maar wie dan leeft, wie dan zorgt.

Alle remmen los. Na ons de zondvloed! Probleem is, dat de bestuurder de controle kan verliezen over wat er zou moeten gebeuren en zelf het slachtoffer wordt van zijn eigen experiment. Centrale Bankiers voelen kennelijk, dat zij niets meer te verliezen hebben en geven vol gas. Totdat men, na de grote klap, opeens alleen sterretjes ziet. Zij stevenen rechtstreeks af op hun eigen ondergang. De vloek van de tovenaars! Wie heeft straks nog behoefte aan een Centrale Bank? Dat wordt een weerzinwekkend woord als eenmaal alles uitelkaar spat.

Laten we de beleidsmakers uit de droom helpen: het zal allemaal NIET baten. De totale schuld als percentage van de economie houdt de economische groei ver beneden de maat. Dit is de top van de kredietcyclus van een generatie! Deflatie, niet inflatie, steekt overal toch de kop op, ondanks alle ontkenningen over dit wereldwijde fenomeen. Deze trend lijkt niet van voorbijgaande aard! De wereldwijde inflatie is lager dan 5 jaar geleden, terwijl ⅔ van de 121 economieen, die door Bloomberg gevolgd wordt, lagere inflatie hebben dan een jaar geleden. Voorlopig is er sprake van een ernstige prijsoorlog bij supermarkten in talloze landen. Vrachtprijzen, een leidende indicator van de wereldeconomie, zijn in het afgelopen jaar al met 50% gedaald. De Citigroup Economic Surprise Index van China is ingestort naar het laagste niveau ooit. De Japanse lonen dalen al voor de 22ste achtereenvolgende maand, ondanks het gigantische Abenomics stimuleringsbeleid. De export van deflatie, met name door Japan en nu ook China (verzwakking van de Yuan), neemt hand over hand juist toe.

Daarom kan men een zachte landing nu wel vergeten. De opgepompte markten zullen velen het hoofd totaal op hol brengen, waardoor elke band met de werkelijke economie wordt verbroken. Teleurstellingen kunnen niet eeuwig worden genegeerd. Natuurlijk kunnen markten nog heel lang een eigen leven leiden in een tijd van nul-rentes en liquiditeitsinjecties. Want dan lijken de markten volgens talloze beleggingsdeskundigen immers ‘spotgoedkoop’! Maar alle ‘winst’ kan later als sneeuw voor de zon weer verdwijnen, zodra de natuur ZELF haar werk doet en schuldsanering uit de lucht komt vallen.

Stel nu, dat er opeens meer onzekerheid zou ontstaan over het toekomstige monetair beleid. Centrale Banken zouden niet meer het achterste van hun tong laten zien, waardoor de rente zou kunnen stijgen of dalen (‘verkrapping’ of ‘versoepeling’), ongeacht inflatie of andere economische indicatoren. Dat zou de wind uit de zeilen nemen van aggressieve speculanten! In tegenstelling tot vroeger, lijkt het nu, alsof Centrale Banken duidelijk aangeven, wat zij van plan zijn. Dit heeft geleid tot het nemen van excessieve risico’s, omdat men zich ‘gedekt’ voelde door een ‘doorzichtig’ monetair beleid. Maar de wind is aan het draaien. De Centrale Banken zullen op een gegeven moment de exponentiele stijging van activa moeten afremmen. Daarom zullen zij onvermijdelijk stappen ondernemen om het mechanische monetair beleid van tegenwoordig te wijzigen in een onvoorspelbare. Reken maar, dat zoiets de beleggingswereld zou wakker schudden!

DIEDERIK SCHMULL

13 Juni, 2014

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

(TIP): HET SPEL IS STRAKS UIT

(TIP): HET SPEL IS STRAKS UIT

Beleggingsverlies: 50%! Op hete kolen lopen, loont niet. Want als men risico’s durft te nemen als de markten kunstmatig in de lucht worden gehouden, dan krijgt men op een gegeven moment opeens de kous op de kop. De harde werkelijkheid wint het altijd van het spel. Natuurlijk kan men ook stellen, dat men gewoon niet moet meedoen, als men geen 50% verlies kan lijden.

Met de wereldeconomie gaat het ronduit slecht, maar dat moet hier en daar nog doordringen. In ieder geval moeten alle verwachtingen voor economische groei voortdurend behoorlijk naar beneden worden bijgesteld. De enkele meevallers worden in alle toonaarden bejubeld, maar die schijnen weinig uit te maken bij het stagnatie-scenario, dat naar deflatie neigt. Elk monetair stimuleringsbeleid lijkt vleugellam voor de werkelijke economie. Maar niet voor riskante activa, zoals aandelen! Die bereiken immers nieuwe records, wat aanstekelijk werkt voor de dierlijke neigingen. Het licht staat op groen om NOG meer risico’s te nemen. Of is dat meer schijn dan werkelijkheid?

Het gemiddelde beursaandeel is tot nu toe dit jaar GEDAALD. De stand van de bekende aandelenindices, zoals de S&P 500 en de Dow Jones, wordt bepaald door enkele zwaargewichten. Maar het gemiddelde aandeel in de S&P 1500, de Russell 2000 en de Nasdaq Composite staat 10 tot 20% LAGER dan het hoogtepunt van de laatste 52 weken. Talloze populaire aandelen zijn dit jaar al 30 tot 50% weggezakt om daarna weer weinig overtuigend enigszins te herstellen met lage omzet. Uiteindelijk zullen de ‘veilige havens’ van de zwaargewichten het ook laten afweten. Dan is het spel uit, ookal gebeurt dat alles vaak niet van vandaag op morgen. De markt neemt de tijd om zoveel mogelijk speculanten op de top voor de bijl te laten gaan..

Hoe is het toch mogelijk, dat zoveel beleggingsdeskundigen zich in de luren laten leggen door de extreme monetaire stimulering en riskante aandelen blijven aanbevelen? Niet alleen zijn toekomstige winstschattingen, zoals gewoonlijk, een slag in de lucht, maar de onvermijdelijke ontwenningskuur om van de verslaving aan dit onorthodoxe monetair beleid af te komen, moet NIET onderschat worden! Er heerst totaal ongeloof over de ernstige gevolgen daarvan. Alle waarschuwingen lijken nog aan dovemansoren gericht. Alleen al het record aan effectenkrediet van honderden miljarden hangt als een zwaard van Damocles boven de markt. Want het bankwezen was met dat krediet, in tegenstelling tot ‘onzeker’ bedrijfskrediet, wel scheutig!

Intussen zat de gehele financiele wereld, naar nu blijkt tevergeefs, uit te kijken naar de mogelijke monetaire magie van de Europese Centrale Bank. Maar overeenstemming over kwantitatieve verruiming (opkoop van obligaties - QE) bleef achterwege, ookal staat de deur daarvoor ‘op een kier’. Vergeet het maar! De technische en politieke haalbaarheid daarvoor is te beperkt. Verder zullen de aangekondigde rente-maatregelen weinig uithalen. Een ‘negatieve’ rente kan besparingen juist aanmoedigen, omdat er MEER gespaard moet worden voor een bepaald benodigd spaarbedrag. De wet van onbedoelde gevolgen! De Eurozone is slechts een schok verwijderd van ‘officiele’ deflatie, naarmate de spiraal van de geldhoeveelheid naar beneden blijft gericht. De ECB is met handen en voeten gebonden aan de Duitse mentaliteit, die in geen geval enige soepelheid wil betrachten bij het structuurprobleem van de zwakke lidstaten. Als de Euro niet hetzelfde kan worden als de vroegere Deutschmark, dan houdt Duitsland het voor gezien. Eerst moet het bijna misgaan en dan valt erover te denken, net zoals bij Griekenland, dat slechts op het laatste nippertje van verdrinking werd ‘gered’.  De Eurozone is immers aan de betere hand: het eeuwige refrein! Een echte herkapitalisatie van haar bankwezen zou alleen al een enorme bres slaan in het economische bouwwerk. Of kan de ECB via een achterdeur de bankbalansen, vol met duizenden miljarden aan slechte leningen, opschonen? Dat zou pas het echte keerpunt zijn voor de Eurozone!

Bij welke economische of politieke crisis zijn riskante aandelen het haasje? De Eurozone, China, Midden-Oosten, Azie, Opkomende Markten? Nog nooit verkeerden de ‘verdoofde’ markten in zo’n ontkenningsfase als nu. Nog nooit is de kans op rood licht zo groot geweest. De wereld is veel gevaarlijker dan in 2007, net voor de vorige liquiditeitscrisis, omdat nu bijna ieder land een kredietbubbel heeft of heeft gehad, terwijl de schuldafschrijving grotendeels nog voor ons ligt. Want de Grote Redding (‘Bailout’) van 2008 - 2009 kan dit keer NIET worden herhaald. De grens van te hoge staatsschuld als percentage van de economie, is allang bereikt.

DIEDERIK SCHMULL

7 Juni, 2014

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

(OVERPEINZING): DE DOLLAR BLIJFT OPPERMACHTIG

(OVERPEINZING): DE DOLLAR BLIJFT OPPERMACHTIG

De vele twijfels over de Amerikaanse Dollar, als ‘s werelds reservevaluta, zijn alleszins begrijpelijk. Maar de werkelijkheid is totaal anders. Ondanks de financiele crisis van 5 jaar geleden, is het aandeel van de Dollar in de internationale valuta-reserves (62%) nagenoeg onveranderd gebleven. Deze valuta-reserves dienen om de wisselkoersen van een land te bepalen en om valuta-speculanten op afstand te houden. Meer dan 56% van de Amerikaanse staatsschuld, dat NIET behoort aan de Centrale Bank (Federal Reserve) of andere delen van de federale overheid, is in handen van het buitenland. Een record! In de laatste 10 jaar, hebben buitenlanders hun bezit van Amerikaanse staatsobligaties meer dan vervijfvoudigd.

De vraag naar Dollars en Treasuries stijgt, naarmate het aantal liquide ‘veilige havens’ voor het Grote Geld vermindert. Duizenden miljarden aan Treasuries werden alleen al uit de markt gehaald door de kwantitatieve verruiming (QE) van de FED. De Euro (26% van de internationale valuta-reserves) bestaat bij de gratie van een monetaire unie, vol ‘weeffouten’(!). De Japanse Yen en de Zwitserse Franc worden door de autoriteiten opzettelijk gedevalueerd, wat de attractie als reserve-valuta beperkt. De Chinese Renminbi kan als reserve-valuta in betekenis toenemen, doordat het gebruik in het internationale handelsverkeer verder wordt uitgebreid. De beperkingen van de RMB in het internationale kapitaalverkeer en de inwisselbaarheid daarvan, worden waarschijnlijk geleidelijk opgeheven. Maar voor het ‘parkeren’ van het Grote Geld is internationaal vertrouwen nodig in democratische en juridische instellingen (een parlement met inspraak en een onafhankelijke rechtspraak), alsmede overweldigende militaire macht. Ondanks alle regelmatige frustraties, heeft Amerika op dat gebied voorlopig niets te vrezen en zal de rol van de Dollar relatief onbedreigd blijven.


Is de verleiding voor de Amerikaanse autoriteiten dan niet groot om haar staatshuishouding uit de hand te laten lopen? Ultrahoge inflatie zou immers de staatsschuld kunnen verminderen. Ondanks een eventuele geleidelijke waardedaling van de Dollar over de langere termijn, om het concurrentievermogen op peil te houden, lijkt het uitgesloten, dat de machtige Amerikaanse instituten, zoals pensioenfondsen, verzekeraars en banken, alsmede het Amerikaanse publiek en parlement, een ‘echt’ onverantwoord monetair beleid (zoals ‘directe’ monetisering in de trant van Weimar in de jaren ‘20) ooit zouden toelaten. Hun bezit in Treasuries en de Dollar, als ‘s werelds reserve-valuta, zouden dan op het spel komen te staan. Bovendien is het duidelijk, dat ook buitenlanders, met hun gigantisch bezit aan Treasuries, er alle belang bij hebben om een Dollar Crash koste wat kost te voorkomen. Want dat zou de basis van het internationale financiele systeem om zeep helpen.

In een wereld van ‘fiat’-geld, waarbij de geldhoeveelheid zich, zonder de restricties van enige ‘standaard’, kan blijven uitbreiden, is de Dollar, paradoxaal genoeg, juist een gewilde valuta vanwege haar omvang: andere valuta’s hebben een veel kleinere kapitaalmarkt en met het schaarse Goud of Bitcoin kan het Grote Geld helemaal niet uit de voeten. Zelfs de handel in eerste klas bedrijfsobligaties verloopt lang niet altijd even soepel. Wat men snel van de hand kan doen, mocht het nodig zijn, is veel waard.Tijdens de meest kritieke periode van de financiele crisis in 2009, verloren talloze landen vaak eenderde van hun aanzienlijke valuta-reserves, doordat zij hun valuta’s moesten beschermen. Daarom lijken de Dollar en de Treasuries in de voorzienbare toekomst in geen enkel gevaar. Bij de volgende internationale liquiditeitscrisis, zullen hun volle glorie wederom blijken!

DIEDERIK SCHMULL

1 Juni, 2014

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

(Zie ook: ‘THE DOLLAR TRAP’, Eswar S. Prasad, Princeton University Press,

http://thedollartrap.com/ )

===

TIP: DE LIQUIDITEITSBUBBEL SPAT UIT ELKAAR

(TIP): DE LIQUIDITEITSBUBBEL SPAT UIT ELKAAR

Maar niemand weet wanneer de extreme monetaire stimuleringsmaatregelen eindigen in een regelrechte catastrofe. Centrale Banken mogen dan in eerste instantie heldhaftig de wereld hebben behoed voor een depressie, maar laat er geen twijfel over bestaan, dat de held in het klassieke toneel meestal in het vierde bedrijf ondergaat, na het begin van de ontknoping. De duizenden miljarden, die in de afgelopen paar jaar door de Centrale Banken in het leven zijn geroepen, hebben geleid tot buitensporige speculaties, waardoor het financiele systeem uiteindelijk in al zijn voegen kraakt en ernstig uit zijn evenwicht raakt. Juist omdat structurele tekortkomingen niet werden aangepakt, is de wereld nu gevaarlijker dan ooit.

Natuurlijk kunnen de optimisten gelijk krijgen, dat de beurshausse nog lang niet voorbij is. Maar de tragedie, die daarop volgt, zal de welvaart wegvagen. Het gevierde liquiditeitsmonster kan men op een gegeven moment niet meer onder controle houden. Denk maar eens terug aan Benjamin Strong, destijds hoofd van de Federal Reserve van New York, die in 1927 een beetje (‘coup de’) whisky toediende aan de aandelenmarkt door de aankoop van Treasuries, de verkoop van de Dollar en de gigantische uitbreiding van goedkoop krediet. De markten beleefden een dronken roes van enkele jaren, terwijl de meeste deskundigen van die tijd het economische onheil niet zagen aankomen. ‘Er komt nooit meer een crash’ (John Maynard Keynes - 1927), ‘welvaart en vrede overal’ (President Coolidge - 1928), en ‘een crash is uitgesloten’ (Professor Irving Fisher - 1929) waren de typische uitspraken, die de massa in slaap deden sussen. Daarom is de extreme monetaire verruiming, die heeft plaatsgevonden en die tegenwoordig nog vrijwel onverminderd wordt voortgezet, een rampzalige maatregel van de eerste orde! Wacht maar tot de beloofde Gouden Bergen slechts een muis baren en het verwachte economische herstel een illusie blijkt. De Grote Depressie, die de wereld dan weer te wachten staat, zal wederom door de beleidsmakers worden weggewuifd, voordat zij roemloos plaats moeten maken voor de angstaanjagende populisten.

Ondergetekende was een van de zeer weinigen, die bleef vasthouden aan het scenario van steeds lagere rentes en obligatierendementen op basis van de wereldwijde deflatoire ontwikkelingen. Nu dit scenario onlangs op dramatische wijze werkelijklheid is geworden, kan men terecht gaan twijfelen aan het komende economische herstel. De aandelenbeurzen waren op dat herstel allang vooruitgelopen, terwijl riskante activa, zoals gepeperde ‘hoogrenderende’ rommelobligaties, bleven dansen om het Gouden Kalf. Is het echt wel zo zeker, dat de hyperactieve Centrale Banken ook dit keer zullen bijspringen met een nieuwe ronde van whisky om het eventuele deflatiegevaar af te wenden? Het ziet er veeleer naar uit, dat het met schuld beladen Westen, hoe dan ook, steeds meer op weg is naar een soort ‘Japanificatie’, gepaard gaande met enkele ‘verloren’ decennia! Slechts weinigen kunnen dat openlijk toegeven, maar de spectaculaire waardestijging in kwaliteitsobligaties en Treasuries, zelfs na een triomftocht van ruim 30 jaar, moet de eeuwige optimisten toch te denken geven.

DIEDERIK SCHMULL

25 Mei, 2014

WESTCLIFF-On-SEA

TIP: DE MALLEMOLEN IS DOLGEDRAAID

TIP: DE MALLEMOLEN IS DOLGEDRAAID

Elke vorm van discipline heeft men in de markten laten varen. Waarderingen waren al geruime tijd van ondergeschikt belang. Men werd op hol geslagen door de internationale jacht op het Grote Geld, dat zijn anoniemiteit en belastingvrijdom overal dreigt te verliezen en daardoor het banksysteem vaarwel probeert te zeggen. Tegelijkertijd blijken beursgenoteerde bedrijven lekker met ‘goedkoop’ geleend geld voor meer dan $ 1000 miljard aan eigen aandelen te hebben ingekocht. De beurskoers bepaalt immers de hoogte van de bonus voor het bestuur. En wat extra schuld is zo heerlijk aftrekbaar van de belastingen, nietwaar? Kunnen er nog even enige kanjers van fusies of overnames worden doorgedrukt? Want dan is het pas echt kassa voor de betrokkenen!

Maar als een donderslag bij heldere hemel is zoiets voorbij. Alle mooie verhalen over het komende economische herstel van de bekende deskundigen ten spijt, lijkt het tegenovergestelde te gebeuren. Geen Centrale Bank schijnt dan meer vat te krijgen op de plotselinge en onvoorspelbare paniekaanvallen, die zich als de bliksem op het marktplein verspreiden. Onverwachts is slecht nieuws geen goed nieuws meer, want het quasi-almachtig monetair beleid schiet tekort en verliest de controle over het marktgebeuren.

Er is al sprake geweest van een felle ‘interne’ marktcorrectie in de cyclische en favoriete ‘groei’-aandelen (Twitter: minus 50%), terwijl de Dow Jones index nieuwe hoogtepunten bereikte. Een lieveling als Apple struikelde al eerder, in 2012 - 2013 met liefst 43%, ookal trad er sindsdien een herstel op. De recente spectaculaire rendementsdaling en waardestijging in lange termijn Treasuries en kwaliteitsobligaties echter, tegen de algemene verwachting in, zijn een teken van extreme angst voor deflatie in de naaste toekomst. Deze waarschuwing spreekt boekdelen. De internationale obligatiemarkt is driemaal zo groot als de aandelenmarkt (McKinsey) en heeft traditioneel een betere neus voor wat er echt komen gaat.

Misschien begint het te dagen, dat de structurele, deflatoire trends vanwege uitzonderlijke inkomensongelijkheid, onvermijdelijke schuldsanering, snelle vergrijzing en geo-politieke risico’s, de overhand dreigen te nemen. De ECB mag dan binnenkort overstag gaan met een soort monetaire verruiming (QE), voorzover dat niet indruist tegen het EU-verdrag, tegelijk met een eventueel ‘negatieve’ rente, maar de ervaring van de Amerikaanse QE heeft geleerd, dat het in eerste instantie gepaard gaat met stijgende obligatierendementen, vanwege hogere inflatieverwachtingen. Dit zou een halt toeroepen aan de onterechte hausse in de staatsobligaties van de zwakke lidstaten in de Eurozone. De Eurocrisis is zo weer terug van weggeweest.

Hoelang neemt men de officiele economische groei-cijfers van CHINA nog serieus? De Shanghai beursindex is in de afgelopen 7 jaar niet voor niets al 67% gedaald. Stel, dat de markten zich eensklaps realiseren, dat de duizenden miljarden aan internationale korte termijn kredieten en ‘Carry-Trades’ (Dollarkredieten voor de aankoop van Chinese activa) aldaar, op de tocht komen te staan?

Niemand kan voorspellen of de markten nog eens verdubbelen, als eenmaal schoenpoetsers en kappers niet meer over de weersomstandigheden, maar - God moge dat behoeden! - over aandelentips gaan praten. Alle symptomen van een uiteindelijke top in beursindices, vergelijkbaar met die in 1929, 1937, 1972, 1987, 2000 en 2007, zijn echter allang aanwezig. Als een dergelijke beurshausse misgaat, dan blijken aandelen vaak heel lang, soms wel decennia, zeker reeel, na aftrek van inflatie, totaal uit de gratie te geraken. Voorbereid op ‘THE BIG ONE’?

DIEDERIK SCHMULL

16 Mei, 2014

WESTCLIFF-On-SEA, U.K.

DE ONTKENNINGSFASE EN DAARNA

TIP: DE ONTKENNINGSFASE EN DAARNA

Een historisch ultralage marktrente, al 5 jaar lang in de belangrijkste Westerse landen en in Japan, al 20 jaar lang. Er is hier sprake van een noodsituatie, want een rente van beneden de 2% was nog nooit eerder voorgekomen. Geeft dit toegang tot het beloofde land van een hopelijk pril economisch herstel, ondanks de grootste kredietbubbel aller tijden? Kapitein, er is een probleem. De veel lagere dan verwachte inflatie-cijfers hebben tot gevolg, dat schuldenaren reeel, na aftrek van inflatie, te kampen hebben met steeds hogere rentelasten.

Maar een nieuwe economische opleving met hogere inflatie en rente is toch een kwestie van tijd? Er zijn inderdaad strohalmen, maar het vertrouwen bij het bedrijfsleven om investeringen te doen voor de langere termijn is nog ver te zoeken. Het verwacht rendement in de obligatiemarkt blijkt nog steeds hoger te worden ingeschat. Ondanks de algemene mening, zijn de rendementen in kwaliteits- EN in ‘rommel’-obligaties verder gedaald (met een dienovereenkomstige waardestijging). Een nieuwe kredietcyclus met spotgoedkoop geld ligt toch voor de hand? Vaak blijken economische modellen niet te leiden tot de gewenste uitkomst.

Alsof de huidige generatie, in tegenstelling tot alle vorige generaties, een manier heeft uitgevonden om te zorgen voor een ‘zachte’ landing, na een periode van excessieve schuld. Maar het voorspellen van menselijk massagedrag is onmogelijk. Sinds de financiele crisis van 2008 is de wereldschuld als percentage van de totale economie verder tot ongekende hoogte gestegen. Men kan gerust stellen, dat insolventie, het financieel onvermogen om aan de verplichtingen te blijven voldoen, opdoemt. In de volgende liquiditeitscrisis rent Jan en alleman tegelijk naar de uitgang en dan blijkt pas weer, dat markten bevriezen. De ontkenningsfase is voorbij, zodra alles in rook opgaat.

Er is een collectief bewustzijn, dat alles NIET koek en ei is en dat de onvermijdelijke schuldsanering slechts is uitgesteld. Na de ontkenningsfase, blijkt de wereld opeens een stuk armer. Er wordt natuurlijk openlijk gespeculeerd over een mogelijke ‘orderlijke’ schuldsanering via een geldhervorming (‘reset’) of zelfs ‘directe’ schuldmonetisering  via hyperinflatie. Maar waarschijnlijker is, dat de instorting plotseling uit de lucht komt vallen, net zoals vroeger. Dan is het puinruimen geblazen. Daarom is de Bullmarkt in kwaliteitsobligaties en Treasuries nog lang niet voorbij, want die markt gaat NOOIT dicht. Telkens als de financiele wereld gebukt gaat onder te hoge schuldhefbomen en te ingewikkelde nepproducten als gevolg van hebzucht en stommiteit, is een vertrouwenscrisis niet ver weg. Men trekt bar weinig lering uit vorige crisissen. Maar in een crisis is verhandelbaarheid uitsluitend voorbehouden aan een heel klein aantal beleggingen

.Hoelang kan de omgekeerde wereld nog voortduren, waarbij brave spaarders het gelag moeten betalen en failliete schuldenaren vrijuit lijken te gaan? Het huidige beleid van eeuwige nul-rente betekent straks het onafwendbare einde van pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen, die hun beloftes niet meer kunnen nakomen. Komt er een collectief faillissement op ons af, omdat men weigert de verdoving van de patient te beeindigen? Geen wonder, dat 5 jaar na de laatste crisis, de wereldeconomie NIET uit de startblokken raakt.

DIEDERIK SCHMULL

8 Mei, 2014

WESTCLIFF-On-SEA