HOPELOOS EINDSPELGEDOE

HOPELOOS EINDSPELGEDOE

Het ‘ondenkbare’ volstrekt zich. De paniekerige Centrale Banken zien kennelijk zovele donkere wolken, dat zij hun toevlucht zoeken tot uitbreiding van de funeste, negatieve rente (gelijk aan diefstal van bezit). Confiscaties van bankproducten, bankobligaties en bankdeposito’s (‘bail-ins’) dreigen gemeengoed te worden. Het gehele financieele systeem zal door deze toestanden, op den duur, op de fles gaan. Niets is meer taboe, inclusief ‘afschaffing’ van contant geld, terwijl miljarden mensen in de wereld niet eens in aanmerking komen voor een kredietkaart! Staan de domoren aan het roer? De wereld is verstrikt in een massale val van excessieve schuld, waardoor economische groei en inflatie het af laten weten. Het gehele economische bouwwerk van de laatste 70 jaar kraakt in zijn voegen, want zonder het vertrouwen op langere termijn, is het einde verhaal. Waarom zou men, bij een dergelijke onzekere toekomst, nog investeren?

De Centrale Banken hebben al hun munitie verschoten. De wereldvreemde kamergeleerden blijven daarom verder experimenteren om de tegenvallende wereldeconomie door de woelige wateren te loodsen. De Bank of Japan (BOJ) heeft een gedifferentieerde (‘tiered’) benadering bedacht, waardoor slechts een deel van de bankreserves getroffen zou worden door negatieve rente van de Centrale Bank. Als men zich richt op 25% van de bankreserves, zou de ECB de negatieve rente van minus 0.3% kunnen verlagen naar minus 4.64% (JPMorgan). Tegelijkertijd kan de BOJ dan de richting op van minus 3.45%, Zweden van minus 3.27%, Bank of England (BOE) van minus 2.69% en de Amerikaanse Federal Reserve van minus 0.78%. De FED kan dit alleen bewerkstelligen via een vindingrijke omweg, want het lijkt wettelijk verboden.

Deze gedifferentieerde (‘tiered’) benadering beperkt de verliezen van negatieve rente op bankreserves. Maar dat zou dus ook de aansporing wegnemen om actiever te worden in riskantere leningen (‘activa’). Zolang banken nieuwe debiteuren kunnen aanlokken met, eventueel aantrekkelijkere, leningsvoorwaarden dan de bestaande debiteuren, dan is er inderdaad kans op een uitbreiding van de kredietportefeuille, wat Centrale Banken beogen. Maar als de bestaande debiteuren diezelfde voorwaarden, zoals lagere rentekosten, zouden krijgen, dan haalt negatieve rente op bankreserves niets uit. Want dan moeten de banken de extra kosten wel doorberekenen aan hun klanten en dat zou juist leiden tot minder kredietuitgifte!

Het structurele deflatiespook, voornamelijk vanwege excessieve schuld, als percentage van de totale economie, en demografie, kan door negatieve rente niet buiten de deur worden gehouden. Elke ‘geimporteerde’ inflatie, veroorzaakt door een valuta-devaluatie, de andere reden voor negatieve rente, is zuiver tijdelijk. De goedpraters van concurrerende valuta-devaluaties (‘currency wars’) zijn ervan overtuigd, dat zulke middelen te verkiezen zijn boven ‘niets doen’. Centrale Banken moeten kennelijk gewoon volharden in een dergelijk ‘ondenkbaar’ beleid, totdat de grenzen daarvan worden bereikt in de vorm van handelsbelemmeringen of kapitaalcontroles. Ronduit waanzin! De angstige markten voelen echter nattigheid. Als de beleidsmakers zo vastberaden zijn om dusdanige maatregelen te treffen, dan is de wereld er dus heel slecht aan toe!

In werkelijkheid, blijft het draaiboek naar veilige havens (‘Risk-Off’) volledig in tact. Direct na de aankondiging van negatieve rente door de Bank of Japan (BOJ), takelde de 10-jarige Japanse staatsobligatie (JGB) af, voor het eerst in de geschiedenis, naar negatief rendement. Dit unieke fenomeen voor een grote (G-7) economie bevestigt hiermee, dat de neergaande trend in riskante activa (aandelen, grondstoffen en onroerend goed) nu wordt versneld, ondanks of juist dankzij het onorthodoxe optreden. Bovendien moest, ook voor het eerst in de geschiedenis, een voorgenomen uitgifte van een Japanse staatsobligatie (JGB), met negatief rendement, worden afgeblazen. Het was niet in de markt te plaatsen. Vechten de Centrale Banken nu tegen de bierkaai? Of heeft de goegemeente het blinde geloof verloren in hun ‘almacht’?

Verder heeft de 28-lidstaten tellende Europese Unie (EU) een potentieele bankencrisis op haar geweten door de invoering, met ingang van 1 Januari, 2016, van de nieuwe bankregels (Bank Recovery and Resolution Directive - BRRD). De redding (‘bailout’) van banken met belastinggeld wordt daardoor, in theorie, verboden. In de praktijk valt af te wachten of een bankgigant, die het financieele systeem zou kunnen bedreigen, zomaar aan haar lot kan worden overgelaten. Het is vrijwel zeker, dat de Grote Jongens (‘te groot om om te vallen’ - ‘Too Big To Fail’ - TBTF) een reddingsboei krijgen toegeworpen, terwijl de Kleine Jongens wel degelijk het gelag (‘bail-in’) zullen moeten betalen. De recente ‘bail-ins’, waarbij tienduizenden bankclienten reeds miljarden hebben verloren in bankproducten en bankobligaties, zelfs bij een solvabele bank als de Portugese Novo Banco, zijn al alarmerend genoeg. Ook de deposito’s van het Midden- en Kleinbedrijf, en straks van de trouwe spaarders, staan op de tocht! De domoren riskeren een bankrun, die zijn weerga niet heeft. Is dit niet het levende bewijs, dat Euroland een gevaar is voor de wereld? Het pretendeert een land te zijn, wat het niet is. Het is nog steeds ‘ieder voor zich’, zonder een eigen valuta en zonder onderlinge solidariteit. Als de lidstaten van de Eurozone hun eigen valuta hadden behouden, was er nooit sprake geweest van dergelijke confiscaties van zuur verdiend, onschuldig en conservatief geld. Geen wonder, dat Groot Brittannie denkt aan Brexit. Geen wonder, dat de STOXX Europe 600 BANKS index in de eerste 5 weken van 2016, al 25% is gedaald en met liefst 75% sinds 2007. Dit verklaart, naast de voortgaande devaluatie van de Chinese Yuan, de enorme, wereldwijde, beursmalaise.

Gedurende de laatste 800 jaar, hebben zich inflatoire en deflatoire periodes regelmatig met elkaar afgewisseld. Deflatoire periodes volgen vaak op een extreme krediethausse, die dan leidt tot een recessie in de gemiddelde balansrekening (‘balance sheet recession’). Daarmee is de lange termijn, deflatoire golfbeweging in Japan met haar ‘verloren’ decennia, sinds 1990, te verklaren (Richard C. Koo). De daarvan het gevolg zijnde vraaguitval kon, ondanks 25 jaar van massieve monetaire stimuleringen, inclusief de recente Abenomics, slechts een tijdje, maar nooit langer, worden omgebogen. Japan beleeft nu de zesde deflatoire recessie sinds 1990! Maar Japan had het geluk, dat haar besparingen in 1990 gigantisch waren, zodat 94% van alle staatsleningen (JGB’s) op die manier, als het ware, intern konden worden opgezogen. De vergrijzing van de bevolking (het aantal 65 plussers nam 86% toe in de laatste 20 jaar), echter, heeft geleid tot de huidige spaarquote van slechts 2%, als percentage van het beschikbare inkomen, na 25% in 1990! Dit dwingt Japan ertoe, om haar staatsleningen steeds meer aan het buitenland te verkopen of op de eigen boeken te nemen. Totdat het buitenland er genoeg van krijgt, waarna de milde Japanse deflatie van de laatste 25 jaar (-1% tot -2%) kan omslaan in een veel ernstigere deflatie. De echte Japanse economische depressie ligt dus nog voor ons. Overigens is Japan, in demografisch opzicht, het Westen zo’n 15 jaar vooruit. Stel je eens voor, dat Japan en China, die, na haar reusachtige krediethausse, ook een depressie tegemoet lijkt te gaan, zich opeens gaan herbewapenen!

Er heerst helaas een geweldige mythe, dat Keynesiaanse overheidsbestedingen de wereld zouden behoeden voor deflatie en depressie. De schuld-deflatie cyclus (1924 - 1940), vooral van de Grote Depressie in de jaren ‘30 in Amerika, lijkt echter te zijn beeindigd door de kolossale besparingen (25%!), als percentage van het beschikbare inkomen, van destijds, die door de gedwongen bezuinigingsperiode rond de Tweede Wereldoorlog werden opgedrongen. Dat verschafte het kapitaal voor de nodige investeringen (Lacy Hunt - Hoisington en Nobel prijswinnaar Robert Barro). Wat ironisch toch, dat de huidige beleidsmakers verwikkeld zijn in een oorlog met besparingen! Die hebben helemaal geen kaas gegeten van de lessen der geschiedenis. Toch is de druk op reeele inkomens zodanig, dat de spaarquote, ondanks alles, zal blijven stijgen. De reeele levenstandaard van de middenklasse is afgegleden naar dat van 20 jaar geleden. Daarom is de Amerikaanse spaarquote voortdurend in de lift (van 1.9% in 2005 naar rond de 6% van het beschikbare inkomen in 2016), ondanks de forse olieprijsdaling, wat gelijkstaat aan een belastingverlaging. De verwachte verbetering in consumentenbestedingen bleef uit. Maar de spaarquote van 35 jaar geleden was liefst 12% in een tijd van economische opgang en veel minder vergrijzing. De oorlog met de spaarders lijkt daarom bij voorbaat tot mislukking gedoemd, naarmate de onzekere tijden om zich heen grijpen, gedeeltelijk dankzij een vicieuze cirkel.

Het Westen mag nog van geluk spreken als de ‘verloren’ Japanse 25 jaar van relatief milde deflatie wordt herhaald. Een Grote Depressie, zoals in de jaren ‘30, met een jaarlijkse deflatie van -4.68% (en -18.70% tussen 1929 en 1933) kan men zich nauwelijks voorstellen. Vergeet echter niet, dat er toen geen derivatenmonster van 20 maal de economie, zoals nu, bestond. Mocht er ooit, in de toekomst, een vertrouwenscrisis ontstaan in tegenpartijen en onderpanden, dan is de omvang van de wereldwijde systeemcrisis niet te overzien. Negeer alle sussende woorden van de belanghebbenden, want de, meest onzichtbare, derivatenhandel is vaak 50%+ van hun winst!

Het moge duidelijk zijn, dat de komende tijdsperiode van structurele deflatie, een totaal verschillend beleggingsbeleid vereist dan in de laatste 60 jaar. Men moet het geduldig uitzitten met een overwicht aan Kasgeld, liefst in Dollars, en aan Amerikaanse Treasuries, liefst voor de langere termijn (20 tot 30-jarige). Ook een aantal defensieve aandelen kan het neergaande risico wat beperken. Plus wat Fysiek Goud, als verzekering, ongeacht de Goudprijs, in afwachting van de onvermijdelijke opwaardering in een nieuw Monetair Systeem, wat hoogstwaarschijnlijk pas plaatsvindt NA de Grote Klap. Voor vermetele beleggers, die tegen een stootje kunnen (zeer volatiel!), is de NUL-coupon op de 30-jarige Treasury nog steeds een potentieele winnaar van de eerste orde. Het rendement daarvan (2.53%) is, onterecht, nog stukken hoger dan die van staatsobligaties van veel zwakkere landen. Waarom is het rendement van de 30-jarige Italiaanse staatsobligatie (2.72%) ongeveer hetzelfde? Waarom is het rendement op de Duitse 30-jarige Bund slechts 0.90%? De spectaculaire triomftocht van deze Treasury Nul-coupon (of Strip) lijkt zich dus voort te kunnen zetten, nadat het, sinds 1981 (34 jaar!), bij jaarlijks doorrollen, gemiddeld 17% per jaar is gestegen ($100 sprong naar $ 26,000). De S&P 500 index nam, sinds de bodem in 1982, zo’n 12% per jaar toe ($100 sprong naar slechts $4,500). Daardoor heeft de Nul-coupon op de 30-jarige Treasury, in de laatste 34 jaar, het liefst 6 maal beter gedaan dan aandelen! Treasuries zijn dus allesbehalve saai geweest en blijven de buitengewone veilige haven voor het Grote Internationale Geld (zie: A.Gary Shilling - Insight). Zelfs sinds de Grote Financieele Crisis van 2008 (7 jaar) hebben de langere termijn Treasuries het 100% beter gedaan dan aandelen (S&P 500)! De Treasury-markt blijft altijd open, want het is het fundament van het financieele systeem. Zonder Treasuries als onderpand, is er geen krediet voorhanden.

Vergeet ook niet, dat de Britse staatsobligaties (Gilts), in de 19de eeuw, gedurende liefst 80 jaar van milde deflatie, in waarde stegen (tot 1897), ondanks de macht van het Britse Empire. Dit zijn hele lange termijn golfbewegingen, die de meesten zich niet eens kunnen voorstellen. Tegenwoordig kan men echter, op den duur, NA de Grote Klap, een economische groeiversnelling en productiviteitsverhoging verwachten, vanwege de toekomstige technologische vooruitgang.

Bovendien moet men, voorzover dat mogelijk is, zo snel mogelijk, uitstaande schulden aflossen. Maak een plan! Want schuld stijgt, bij structurele deflatie, elke dag! Niemand heeft nog een manier bedacht om zo’n Grote Klap (-50% tot -80% in aandelen, grondstoffen en onroerend goed) te voorkomen. Elke generatie heeft de illusie, dat zoiets nooit meer zou kunnen gebeuren. Maar eb en vloed kan men niet afschaffen. Accepteer dat en wees voorbereid.

Men moet zich ook niet vastklampen aan de mogelijkheid van een eventuele Modern Debt Jubilee (MDJ - Steve Keen, waarbij een ieder, van staatswege, een belastingvrije som ontvangt om de schuldenlast te verminderen) of aan een eventuele Big Reset (Willem Middelkoop en Jim Rickards, waarbij de Dollar wordt vervangen door de ongeloofwaardige SDR’s, de Speciale Trekkingsrechten van het IMF, die na decennia van inspanningen, nog steeds niet algemeen zijn geaccepteerd als betaalmiddel). Zulke sprookjes worden gewoonlijk de wereld ingeslingerd, als uiterste nood opdoemt. In de praktijk wordt men het over zoiets pas eens, NA de Grote Klap, NA een gedwongen schuldsanering, middenin een Grote Economische Depressie. En dan zien we wel, welke rotsen de branding hebben weerstaan. Dat lijkt vooralsnog het machtige, zelfvoorzienende (in voedsel en energie) Amerika, met haar wereldvaluta, de Dollar. Het is uiterst twijfelachtig of Europa, China, Rusland en Japan, in hun huidige vorm, deze economische en politieke aardbeving zullen overleven. Laat staan de rest van de wereld. Laat staan het IMF.

DIEDERIK SCHMULL    11 Februari, 2016                   WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

@@@