PUINRUIMEN

PUINRUIMEN

Aan alle Blogbezoekers: de allerbeste wensen voor het Nieuwe Jaar in Goede Gezondheid!

Het lijkt wel alsof de gehele wereld om de haverklap een overwinning behaalt! Bijna om saai van te worden. Wie herinnert zich nog de laatste economische recessie? De Dow Jones beursindex nam 28.08% toe in 2017. De iShares Emerging Markets ETF (EEM) schoot 37.28% omhoog. De Pantera Bitcoin Fund steeg 1,900% (en liefst 25,004% sinds 2013!). De Goudprijs wist op te veren met een respectabele 11,3%. Zelfs de defensieve obligatiemarkt presteerde het best in 7 jaar (de TLT -- 20+jarige Treasuries-- plus 9.18% in 2017). Verder liet de grillige Euro zich in 2017 van zijn beste kant zien (plus 14.1% tegenover de USD). Misschien duurt deze economische opbloei nog jaren, als de Amerikaanse belastinghervorming haar weerslag krijgt op de bedrijvigheid. Straks zal men de laatste overgebleven pessimist met een lantaarntje moeten zoeken, net als de ontploffing nabij is!

https://www.nytimes.com/2017/12/19/technology/bitcoin-hedge-fund.html

Maar als de huidige extreme Melt-up eenmaal de geest geeft, dan wordt het puinruimen als nooit tevoren. Deze Melt-up had kunnen worden voorkomen, als de beleidsmakers hun monetair beleid van superstimulering, met superlage of negatieve rente en gigantische liquiditeitsinjecties, tijdig hadden aangepast en genormaliseerd, zodra de economie, na de Grote Financieele Crisis in 2008, weer was hersteld. Maar het ontbrak hen aan de nodige moed. Zij gaven er de voorkeur aan om een overduidelijke bubbel uit te zitten, totdat die barst. Want aan ‘overwaardering’ valt te twisten, nietwaar? Misschien valt er dan nog wat eer te behalen, zodra de muziek stopt, als zij het systeem mettertijd weer te hulp moeten schieten.

Als men zijn voorzichtigheid nu laat varen en zich, uit zucht naar snelle winst, toch aansluit bij de kudde om de schijnbaar eeuwige opwaartse trend in de prijzen van bepaalde activa niet te missen, dan zal men tot de ontdekking komen, dat zoiets niet zonder gevolgen zal blijven. ‘Makkelijk geld verdienen is ook makkelijk geld kwijtraken’. Euforie eindigt altijd plotseling en spectaculair, om welke reden dan ook. Er is nooit kans om de kudde tijdig te verlaten. Menigeen kan dan opeens voor de financieele afgrond staan. ‘Wat een mens zaait, zal hij ook oogsten’ (De Bijbel in Galaten 6:7-8). Dat betekent, dat een mens zich uiteindelijk altijd zal moeten verantwoorden voor zijn daden. Elke zeepbel barst immers.

Janet Yellen, binnenkort ex-hoofd van de Amerikaanse Federal Reserve, liet onlangs duidelijk blijken, dat aan de hoge waarderingen van activa geen hoge prioriteit wordt toegekend door de FED, omdat er misschien geen sprake zou zijn van overwaarderingen! De wereld geniet immers van een langdurige periode van lage rente en inflatie, terwijl de economische groei meevalt. Dus het is niet meer nodig om daarvan wakker te liggen.

Helaas kijken de meeste waarnemers niet verder dan hun neus lang is. In slaap gesust door gebeurtenissen in het recente verleden, trekken ze die door naar de naaste toekomst. We mogen, nu meer dan ooit, niet op onze lauweren rusten en lichtvaardig omspringen met de grote risico’s van tegenwoordig. Kijk eens naar de dalende rendementen van langere Treasuries. Die geven, historisch gezien, een betrouwbaarder beeld van de toekomstige gang van zaken in de economie dan aandelen. Volgens Treasuries, blijven inflatie en groei laag, ondanks alles. Tegelijkertijd stijgen de rendementen van kortere Treasuries door het nieuwe monetaire verkrappingsbeleid van rentestijgingen. Dit moet een rood licht zijn voor alle euforie in de markten, want dit duidt erop, dat een recessie eerder in zicht komt dan verwacht.

De meesten zijn heel slecht in het inschatten van onzekerheid en zijn in het algemeen geneigd tot optimisme.  Zelfs een geniale uitblinker zoals Sir Isaac Newton.

De excentrieke natuurkundige, wiskundige en levenslange vrijgezel, Sir Isaac Newton (1642 - 1726), grondlegger van de klassieke mechanica en de uitvinder van de zwaartekracht en een van de grootste wetenschappers aller tijden, verloor in 1720 ook zijn gezond verstand tijdens de manie van de Zuidzee-bubbel. Hij begon deze aandelen al te kopen in 1712, amper een jaar na de oprichting van de firma, en had 10,000 daarvan in bezit aan het begin van 1720, naast andere aandelen en staatsobligaties, ter waarde van £ 32,000 of $ 5.7 miljoen in het geld van vandaag. In Maart van dat jaar, was de koers 200 en hij verkocht 8,000 aandelen in April en Mei voor 350, waardoor hij een winst opstreek van £ 20,000, ongeveer $ 4 miljoen in het geld van vandaag. Maar de koers bleef in Juni maar stijgen naar 700 en hij kocht die aandelen in die maand weer terug voor £ 26,000, op tweemaal zijn vorige verkoopprijs, plus nog eens een Call Optie op 750 voor £ 1,000. Opeens was de zorgvuldige spreiding van zijn vermogen verdwenen.

Even steeg de koers naar 1,000 in Juli, om daarna, in enkele weken, in te storten naar 200. Hij verloor daardoor £ 22,600, ruim $ 4 miljoen in het geld van vandaag. Zijn totale vermogen daalde met ruim 30% en hij schijnt verzucht te hebben, dat hij de irrationele waanzin van een mensenmassa niet kon berekenen. Als hij echter zijn belang sinds 1712 onaangetast had gelaten tot 1723, dan zou zijn totale rendement 116% zijn geweest, wat een respectabele 6,5% per jaar was , zonder het dividendrendement. Maar vele speculanten, van hoog tot laag, zaten op veel grotere blaren, inclusief de twee maitresses van de Britse Koning George I.

Pas 292 jaar later, in 2015, kon Groot-Brittannie de laatste £ 2,6 miljard schuld van de Zuidzee-maatschappij, die destijds de nationale schuld financierde, afbetalen! Want schuld verdwijnt immers nooit, behalve bij faillissement of (meestal) bij overlijden. De Zuidzee-maatschappij was op het hoogtepunt in 1720 liefst $ 4.300 miljard waard in het geld van vandaag. Maar de meest waardevolle maatschappij ter wereld ooit, was overigens de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) een eeuw eerder, in 1637, die toen $ 8.000 miljard waard was in het geld van vandaag. Ook de VOC moest uiteindelijk in 1799, na 197 jaar, de deuren sluiten. Niets is zeker en niets is eeuwig! De meest waardevolle firma van tegenwoordig is Apple met een marktkapitalisatie van ‘slechts’ $ 900 miljard (December, 2017).

http://www.visualcapitalist.com/most-valuable-companies-all-time/

Telkens als fantasie op hol slaat en wilde speculatie de overhand neemt, dan ontploft het financieele en politieke systeem. Het onorthodoxe monetaire beleid van de Centrale Banken met hun berucht bubbelbeleid van ‘kwantitatieve verruiming’ (QE) van tienduizenden miljarden, heeft het alledaagse geld kunstmatig gedevalueerd ten opzichte van activa, waardoor de bezitters daarvan, de top 10%, ‘rijker’ werden (‘wealth effect’) en de massa’s van gewone werknemers het nakijken hadden. Maar de relatief kleine groep van rijkere bezitters van steeds duurdere activa, verhogen hun consumptie-bestedingen echt niet veel. Dus de economische groei blijft veel zwakker dan verwacht. Bovendien houdt dit beleid vele ‘spook’-ondernemingen in leven, die anders zouden omvallen bij een normalere rente. Dat is ongezond.

De geldontwaarding ten opzichte van activa voor de ‘gewone man’ is net zo erg als het verlies van koopkracht bij goederen en diensten (Consumentenprijsindex - CPI) zou zijn geweest. Maar dat laatste is (nog) ver achtergebleven, o.a. vanwege de globalisering, de vergrijzing, de technologie en de overcapaciteit, welke allemaal deflatoire trends zijn. De jaloersheid, die het gevolg is van de grootste kunstmatige vermogensongelijkheid sinds 1929, is een ernstige bedreiging voor het huidige kapitalistische systeem: 8 superrijken bezitten, sinds de Grote Financieele Crisis in 2008, na ‘de Grote Zeepbel in Alles’, evenveel als  de helft van de armere 50% van de wereldbevolking (2016). In 2010, voor die Grote Zeepbel, waren het nog 388 superrijken:

https://www.oxfam.org.uk/media-centre/press-releases/2017/01/eight-people-own-same-wealth-as-half-the-world

Credit Suisse Global Wealth Report 2017:

https://www.credit-suisse.com/corporate/en/research/research-institute/global-wealth-report.html

Capgemini World Wealth Report 2017:

https://www.worldwealthreport.com/

World’s wealthiest became $ 1 trillion richer in 2017:

https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-12-27/world-s-wealthiest-gain-1-trillion-in-17-on-market-exuberance

Tegelijkertijd is het netto vermogen van het gemiddelde Amerikaanse gezin lager dan 28 jaar geleden en waarschijnlijk het laagst in de geschiedenis, als men dat aanpast aan de geldontwaarding. Ruim 30% van de gezinnen hebben een negatief vermogen, wat het ergst is in 55 jaar, ondanks het herstel van de huizen- en aandelenmarkt!

https://www.zerohedge.com/news/2018-01-09/median-family-net-worth-below-1989-level-debt-money-worst-62

Om haar geloofwaardigheid te behouden, heeft de Amerikaanse Federal Reserve, sinds December, 2015, de korte rente (Federal Funds rate) echter wel al 5 keer verhoogd en verdere verhogingen in 2018, wellicht 3 of 4 maal, worden in het vooruitzicht gesteld. Een kleine vermindering van de opgekochte activa wordt ook gesuggereerd, wat de liquiditeitsverschaffing negatief zou beinvloeden. Laten we eens zien, hoe dat allemaal afloopt. Ook de Bank of England heeft in November, 2017, de eerste rentestijging achter de rug. De Europese Centrale Bank (ECB) liet de rente in October, 2017, nog ongemoeid op 0%, maar is wel van plan om het tempo van de opkoop van activa met de helft te verlagen. De Bank of Canada is eveneens bezig om de teugels aan te trekken, met 2 renteverhogingen in afgelopen Juli en September, wat de oververhitte huizenmarkt in Vancouver en Toronto zou kunnen treffen. Alleen de Bank of Japan (BOJ) heeft nog geen koerswijziging doorgevoerd, voornamelijk omdat inflatie en economische groei beneden de verwachtingen zijn gebleven.

Daarom is het best mogelijk, dat de top van monetaire stimulering van alle Centrale Banken tezamen pas wordt bereikt in 2019 en dat de extreme Melt-up wordt verlengd. Jeremy Grantham van GMO wijst op een potentieele versnelling van de Melt-up, voordat die ontploft (zie pagina’s 2 tot 4):

https://www.gmo.com/docs/default-source/research-and-commentary/strategies/asset-allocation/viewpoints---bracing-yourself-for-a-possible-near-term-melt-up.pdf?sfvrsn=2

Sinds de Tweede Wereldoorlog, vonden er 12 cycli van rentestijgingen plaats, die bijna allemaal een recessie tot gevolg hadden. Er is dus zelden sprake van een zachte landing, vooral na zo’n gigantische, wereldwijde kredietexpansie, die we, sinds 2009, hebben meegemaakt. Bovendien heeft het rendement van de 2-jarige Treasury, bij een renteverkrappingsbeleid, de neiging uit te stijgen boven dat van de 10-jarige Treasury (een omgekeerde - inverted- rendementscurve), wat altijd, zonder uitzondering, tot een recessie heeft geleid. Dit proces wordt nog versneld, doordat het rendement van de 10-jarige Treasury juist is gedaald, wat de structurele deflatoire krachten van tegenwoordig aantoont. Ook al kan zo’n recessie nog jaren in het verschiet liggen, dan zal de markt voor langere Treasuries, die beschouwd wordt als ‘veilige haven’ bij uitstek, worden opgewaardeerd.

Ondanks alle voorspellingen van het tegendeel, bleven inflatie en economische groei in 2017 achter bij de verwachtingen. Het rendement van de 10-jarige en de 30-jarige Treasury is in de afgelopen 12 maanden weer gedaald, wat de waardering dus verhoogde. De waardering van de 30-jarige Treasury is in de laatste 36 jaar, met onderbrekingen, gestegen met 500% en de, steeds doorrollende, Nul-coupon daarvan (STRIPS), die niet kan worden afgelost voor de afloopdatum, zoals bij de meeste obligaties, steeg gemiddeld 18% per jaar, wat over die periode leidde tot een waardestijging van 7 maal die van de S&P 500 aandelenindex!

De reden, dat de meesten deze boot hebben gemist, is dat men zich blind staart op het ‘lage’ rendement van een lange Treasury. Dat is echter niet relevant en kan niet worden vergeleken met het onzekere dividendrendement van een aandeel. Men koopt een obligatie juist omdat men een lager rendement verwacht op nieuwe obligaties, die de waardering van de uitstaande obligaties omhoog stuwt. Sinds 2009, beleeft de wereldeconomie de zwakste economische groeicyclus in ruim 70 jaar, o.a. vanwege excessieve schuld, vergrijzing en wereldwijde overcapaciteit. Die trends zetten zich voort.

Daarom is deze 36-jarige opgaande markt in Treasuries en kwaliteitsobligaties, met onderbrekingen, nog volledig in tact. Zij vormen nog steeds de beste bescherming tegen riskante activa, zoals aandelen, die geen afloopdatum kennen, failliet kunnen gaan en momenteel, volgens alle historische maatstaven, ernstig zijn overgewaardeerd, vanwege voornamelijk ‘financieele engineering’, zoals inkoop van eigen aandelen en overnames & fusies, naast een aardige winststijging. Bij de volgende recessie, die, tegen de algemene verwachting in, waarschijnlijk het ernstigst wordt sinds de Grote Depressie van de jaren ‘30, zullen de rendementen van Treasuries en kwaliteitsobligaties weer nieuwe dieptepunten bereiken, met dienovereenkomstige hogere waarderingen.

Men moet er wel rekening mee houden, dat de economische groei in Amerika in de komende paar jaar tijdelijk wat hoger zou kunnen uitvallen, vanwege de nieuwe belastinghervorming, die met name de Amerikaanse bedrijfsbelasting meer in overeenstemming brengt met de internationale realiteit. Bovendien zullen Trump’s voorgestelde plannen voor infrastructuur en hogere militaire uitgaven hun nodige effect kunnen sorteren. De Amerikaanse militaire uitgaven, als percentage van de economie,  zijn in de laatste 7 jaar gedaald van 5.5% tot 3.8%, terwijl de ene brandhaard na de andere de vrede in gevaar dreigt te brengen. De defensie-uitgaven van de meeste landen in de NATO, echter, zijn vaak niet meer dan 1.0 tot 1.5% van het Bruto Nationaal Product, ver beneden het vereiste minimum van 2%. De internationale druk om hierin verandering te brengen wordt steeds groter.

De Amerikaanse winsten, die tot nu toe buiten Amerika werden gehouden om de hogere bedrijfsbelasting te ontwijken, zullen nu gedeeltelijk kunnen worden gerepatrieerd. Meer dan 80% van de $ 2.600 miljard is reeds in Dollars belegd, maar de eventuele inwisseling van $ 400 miljard zou de Dollar een steuntje in de rug kunnen geven. Na een dergelijke inwisseling in 2004, kwam $ 312 miljard terug en stuwde de Dollar in 2005 met 13% omhoog.

Ondanks al het gekwetter, dat de Dollar op het punt zou staan om onttroond te worden door de Chinese Yuan of de Euro, vinden 88% van alle valutatransacties nog steeds plaats in Dollars. China heeft immers valuta-controles, een koppeling met de Dollar, beperkte democratie en geen rechtsstaat. De Eurozone is, zelfs na bijna 20 jaar, nog steeds niet ‘af’ en stelt militair weinig voor. Verder is de totale schuld in Dollars nu hoger dan alle schuld, die luidt in binnenlandse valuta’s. Naarmate de rente stijgt, wordt Dollarschuld nu duurder om te bedienen en het is dan ook te verwachten, dat buitenlandse beleggers in, met name Opkomende Markten, die bui zien aankomen en die riskante markten weer massaal verkopen en terugkeren naar de Dollar als ‘veilige haven’

Misschien wordt het presidentschap van Donald J. Trump een groter succes dan ooit. Dan is de nachtmerrie van alle Trump-haters compleet. Men kan het onderwerp Trump tegenwoordig niet meer omzeilen, want dat was, met Brexit, een aardverschuiving zonder weerga. De wereldeconomie is, na het eerste jaar van zijn ambtstermijn, veel beter en de werkeloosheid veel lager dan ooit verwacht, terwijl de beurskoersen alle records breken. Toegegeven, na 10 jaar van een monetair super-stimuleringsbeleid, zijn de balansen van Centrale Banken nog nooit zo groot geweest, zijn de rentetarieven nog nooit zo laag geweest en is de wereldschuld, als percentage van de economie, nog nooit zo torenhoog geweest. Geen wonder, dat er een kunstmatige zeepbel is ontstaan in alles!

Maar waarom zou Trump niet de eer opeisen voor deze wonderbaarlijke gang van zaken, wat door de meesten niet werd voorzien? Tallozen, waaronder de miljardair George Soros en Nobelprijswinnaar Paul Krugman, speculeerden erop, dat de markten zouden instorten en verloren miljarden! Trump’s tegenstanders zaten immers te wachten op zijn onvermijdelijke en onmiddellijke ondergang. De kans op zijn herverkiezing in 2020 wordt steeds waarschijnlijker, zolang zijn gezondheid het niet begeeft. Hij rookt en drinkt niet, maar is wel dol op hamburgers en biefstuk. Golf is zijn enige manier van ontspanning. Maar voorlopig is er geen Democratische rivaal in zicht. Oprah Winfrey? Alstublieft! Niet weer een onervaren beroemdheid. Bovendien stemde ze vroeger meermalen Republikeins. Hoe dan ook, die verkiezingen vinden pas over 3 lange jaren plaats.

Trump gedraagt zich niet zoals een President betaamt. Hij stelt de zaken vaak mooier voor dan ze zijn (wat trouwens een typische Amerikaanse karaktertrek is). Hij zegt waar het op staat en draait er niet omheen, zelfs als je slechte adem hebt. Hij is niet ‘politiek correct’. Hij drukt zich vaak ongelukkig uit. Dit maakt de conventionele elite van pers en politici razend. Is hij een fascist, racist en antisemiet? Absoluut niet. Dat zijn tegenwoordig loze kreten van radeloze tegenstanders. Hij stond in New York juist bekend als iemand links van het midden, die vele Democraten ondersteunde, omdat hij als zakenman natuurlijk alle politieke stromingen te vriend moest houden.

Hij is immers nog nooit eerder een gekozen politicus geweest, maar een beroemdheid, wiens naam op talloze wolkenkrabbers prijkt. Hij heeft tijdens zijn gehele loopbaan nooit een baas boven zich gehad, behalve zijn strikte en gierige vader, die ook zijn geldschieter was, toen hij voor zichzelf in vastgoed begon. Voordat ex-acteur Ronald Reagan tussen 1981 en 1989 President werd (op 69 jaar), had hij er in ieder geval al 8 jaar op zitten als Gouverneur van Californie en was zelfs enige tijd leider van een vakbond, de Screen Actors Guild. Helaas werd Reagan op latere leeftijd, volgens zijn zoon, zieker en dementer. Oproepen om Reagan destijds af te zetten, waren destijds ook niet van de lucht, maar zijn populariteit bleek erg groot.

Trump heeft in zijn leven dus nog veel geluk gehad en werd door menigeen constant schromelijk onderschat. Om zich te kunnen handhaven in de keiharde Amerikaanse vastgoedwereld, gedurende vele decennia, vereist men nu eenmaal bepaalde straatvechters-kwaliteiten om ongure personen op afstand te houden. Hij versloeg onverwacht 16 bekende en ervaren politieke kopstukken in de Republikeinse voorverkiezingen. Het lachen is inmiddels verstomd en omgeslagen in verslagenheid en paniek. De aanhangers van een multi-culturele maatschappij met open grenzen, zoals die door de Bilderberg-elite is opgebouwd sinds de Tweede Wereldoorlog, vragen zich af, wat hier aan de hand is. Men zou eens stil moeten staan bij de diepere oorzaken van het populisme. Misschien is dit juist het begin van een totaal andere wereld dan die van de Merkels en de Obamas en van de globalisering in het algemeen.

Trump, die bijna iedereen van de gevestigde orde tegen zich had, won uiteindelijk, bij de nationale verkiezingen in 2016, dankzij zijn fervente aanhang, 304 tegen 227 in het kiescollege (niet 306 tegen 232), omdat 7 kiesmannen (2 van Trump en 5 van Clinton) hun eigen koers besloten te varen. Tegelijkertijd boekten de Republikeinen, als gevolg van Trump’s kruiwagen, de grootste overwinning sinds 1928, met de meerderheid in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden (wat bij de tussentijdse verkiezingen in November, 2018, weer zou kunnen veranderen), met tweederde meerderheid van de wetgevende macht op staatsniveau en tweederde meerderheid van de gouverneurs van alle 50 Staten. Bovendien kan Trump zijn stempel zetten op het Hooggerechtshof en de Federal Reserve, wat het Amerikaanse juridische en monetaire beleid nog zeer lange tijd kan bepalen.

Kortom, een spectaculaire ontwikkeling, die grenst aan het onmogelijke. Al het gedroom van sommigen, dat Trump zal worden aangeklaagd en afgezet als President, lijkt daarom pure tijdsverspilling. Ook het recente, onbetrouwbare, boek van Michael Wolff (‘Fire and Fury’) over het Witte Huis, zal de publieke opinie nauwelijks beinvloeden, omdat Trump’s aanhang dat negeert en de Trump-haters dat zien als een bevestiging van hun oordeel. Laten we het maar niet hebben over de reputatie van de huidige, reguliere journalistiek! Boeken- en krantenlezers zijn overigens een uitstervend ras. Iedereen loopt tegenwoordig als een zombie rond en is urenlang per dag gekluisterd aan de smartphone (66% daarvan, vanwege sociale media).

De doorgewinterde politicus Hillary Clinton, wiens verkiezingscampagne ($ 1.4 miljard) 50% meer kostte dan die van Trump (die $ 66 miljoen van zijn $ 957 miljoen kostende campagne uit eigen zak betaalde), werd bijna unaniem gedoodverfd als de onvermijdelijke winnares. Zij had nooit een verliezers-speech voorbereid en kwam dan ook op die bewuste verkiezingsnacht niet opdagen, maar gaf haar nederlaag tegenover Trump zelf wel telefonisch toe. Haar schijnbare meerderheid van het aantal stemmen (2.1%) kon niet zorgen voor haar overwinning in dit indirecte kiessysteem. Zoiets onbevredigends doet zich zelden voor, maar was wel de vijfde keer in 45 verkiezingen voor het Presidentschap. In een zure pruim bijten is geen pretje.

MEDEDELING: Er zijn nu 5 soorten van lidmaatschap. Welk lidmaatschap past bij u? Leden kunnen profiteren van lunches en/of borrels (weer 2 of 3 maal in 2018; de volgende vindt op Vrijdag, 9 Maart a.s. plaats), persoonlijke beleggingsadviezen en extra, mogelijk winstgevende, informatie via o.a. een reeks van regelmatige PAMFLETTEN en belangrijke artikelen. Van harte welkom bij de club! Velen onder u zijn al 10 jaar of langer trouwe volgers. Zie hiernaast voor nadere gegevens.

DIEDERIK SCHMULL     9 Januari, 2018                  Westcliff-On-Sea, ESSEX, U.K.