ER IS NIETS VERANDERD

ER IS NIETS VERANDERD

Zeven jaar na het uitbreken van de gevaarlijkste financieele crisis in ruim 80 jaar, lijkt er aan het risico van het monetaire systeem hoegenaamd niets veranderd. Nog steeds is het onmogelijk om in te schatten, hoe hoog dat risico is. Talloze analisten van de financieele sector hebben allang het hoofd in de schoot gelegd en geven weemoedig toe, dat het systeem ondoorzichtiger is geworden dan ooit. Toezichthouders en beleidsmakers staan voor een onmogelijke taak! Telkens als er nieuwe regels komen voor bankkapitaal en voor een bepaalde hefboom (leverage ratio), blijken die in de praktijk te kunnen worden omzeild door leningen met verhoogd tegenpartij-risico (repo’s), talrijke derivatentransacties, exotische opties (knock-in, knock-out) en securitisaties. Vaak  wordt meer risico juist aangemoedigd, zonder uitbreiding van het eigen vermogen, want de creativiteit in de financieele wereld kent geen grenzen. Bovendien heeft de toenemende regulering de onstuimige expansie in de hand gewerkt van ‘schaduwbankieren’, de financieele activiteiten van niet-banken, die nagenoeg buiten schot blijven en gemakkelijk een nieuwe internationale liquiditeitscrisis kunnen veroorzaken. Internationale overeenstemming over risico-beperkingen in het bankwezen, zoals de isolering van een retailbank (‘ring-fencing’) binnen een grootbank, blijkt totaal afwezig. Anders gaan die banken, vanwege de hogere kosten, er vandoor, zoals de machtige HSBC in Groot-Brittannie al heeft gedreigd te doen.

Trouwens, de verzekeraars kunnen er ook wat van. Die slimmerikken zijn druk bezig om hun risico’s te verschuiven naar ingewikkelde pakketten van herverzekeringsregelingen (‘bundled’ arrangements), waardoor de onderliggende risico’s worden verdoezeld. De vergelijkingen met de gangbare Subprime pakketten van 2008, die de kredietcrisis ontketenden, zijn frappant! De steeds populairdere, hoog-renderende catastrofe-obligaties lijken daarom een ramp. die staat te gebeuren. De aardbeving in Nepal heeft minstens $ 4 miljard schade berokkend, maar slechts $ 100 miljoen was verzekerd. Zoiets in Californie (‘The Big One’) zou wel eens heel andere koek kunnen zijn.

Tegelijkertijd is men naarstig bezig om te proberen het derivatenmonster van minstens $ 700.000 miljard te temmen. De onzichtbare derivatenberg, die door de financieele instellingen onderling (Over-The-Counter) overeind wordt gehouden, zou moeten worden overgeheveld naar 4 grote verrekeningsinstituten (Clearing Houses). Maar door hun onzeker financieel fundament is het gevaar voor een systeemcrisis allerminst geweken. Vele Amerikaanse grootbanken hebben hun derivatenposities al ondergebracht bij de Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC), waardoor een eventuele noodsituatie kan worden afgewenteld op de belastingbetaler.

Belastingbetaler en, nu vooral, depositohouder (=kredietgever), staat gij weer paraat, als het misgaat?

Daarom kan men alleen maar het ergste vrezen, als het soepele monetaire beleid van liquiditeitscreatie (QE) en van nul- en negatieve rente ooit eenmaal moet worden gedraaid. De onbedoelde effecten van dit beleid stapelen zich immers op. Vergelijk het maar met de verdoving van een patient bij een operatie. Op een gegeven moment moet die verdoving worden beeindigd, ongeacht de mogelijke bijwerkingen of complicaties. Anders verwisselt de patient het tijdelijke voor het eeuwige! Het onorthodoxe monetaire beleid was nodig om het systeem te redden, maar uiteindelijk is de terugkeer naar een ‘normale’ korte rente onontkoombaar, hoe pijnlijk de gevolgen ook zijn en hoe goed of slecht de economie er ook voorstaat. Anders gaat het systeem toch failliet. De autoriteiten hebben geen vat op de langere rente, die door de markt wordt bepaald, al naar gelang de inflatie- en groeiverwachtingen. Structurele stagnatie, vergrijzing en deflatie zouden kunnen leiden tot een structureel lagere lange rente. Japan ging ons voor! Geen economisch ‘model’ is hiertegen opgewassen. Economie is nu eenmaal geen wiskunde.

Er is echter een wereldwijde kredietbubbel, die niet alleen in de lucht moet worden gehouden, maar die in wezen ook nog exponentieel moet blijven groeien. Anders volgt een economische depressie van ongekende omvang. Vandaar de huidige mentaliteit onder de beleidsmakers van: ‘na mij, de zondvloed’. Vooral geen schuldsanering, want het risico van een herhaling van een faillissement van Lehman Brothers is eenvoudigweg niet te overzien. Landenfaillissementen zijn helemaal uit den boze. Totdat de kracht van de natuur de overhand neemt.

Om de natuurlijke inkrimping van de excessieve kredietbubbel tegen te gaan, is kwantitatieve verruiming (QE) in het leven geroepen. De Centrale Bank koopt staatsobligaties op in ruil voor liquiditeiten aan het financieele systeem (‘asset swap’). De Staat moet de rente daarop aan de Centrale Bank uitbetalen. Alle winst van de Centrale Bank komt echter weer ten goede aan de Staat, wat dus betekent, dat de Staat rente betaalt aan zichzelf. Dit vermindert het begrotingstekort en in feite ook de staatsschuld. Voorwaarde is wel, dat de Centrale Bank alle opgekochte staatsobligaties blijft verlengen en nooit verkoopt. Hoe meer staatschuld wordt opgekocht, des te kleiner wordt de staatsschuld! De Centrale Bank schakelt de markt in staatsobligaties eenvoudigweg uit en neemt, namens de Staat, die gehele markt over. De Bank of Japan is al hard op weg. Die heeft al zovele Japanse staatsobligaties opgekocht, dat het net lijkt alsof de staatsschuld als percentage van het Bruto Nationaal Product is gedaald van 250% naar 200%! De gemiddelde rente daarop is al het allerlaagst van alle 34 landen in de OECD en de rentekosten zijn slechts 1% van het Bruto nationaal Product tegenover het OECD-gemiddelde van 1.6%. Briljanter kan het niet. Er komt dus nooit meer een financieele crisis, want de almacht van de Centrale Bank garandeert een eeuwig lage rente.’Spiegeltje,spiegeltje aan de wand, wie is het schoonste in het land?’

Bovendien luidt de theorie(!), dat bij nul- of negatieve rente, schuld oneindig kan blijven stijgen. Want alleen de rentebetaling moet regelmatig op tafel komen, maar de hoofdsom van schuld behoeft toch nooit te worden afgelost. Er is dus geen vuiltje aan de lucht! Het schuldprobleem is hierdoor uit de wereld geholpen. Gelooft u al in het zorgeloze paradijs? Toch nemen talrijke kamergeleerden dit serieus. Dat komt ervan, als men niet in het echte leven staat.

Laat er, helaas, aan deze geniale bedachtsels nou toch een einde komen! Want de onbedoelde gevolgen daarvan, doet dit luilekkerland de das om. Vooral bij negatieve rente zullen verzekeraars en pensioenfondsen niet aan hun verplichtingen kunnen voldoen. Mits de regels dat toelaten (na een eventuele wetswijziging), zullen zij hun risico’s aanzienlijk verhogen, door meer te beleggen in aandelen, hedge funds en onroerend goed. Of in peperdure, illiquide infrastructuurfondsen. Stel je voor, weer een paar goktenten erbij! Bij vastrentende waarden is men in ieder geval verzekerd van de hoofdsom op de einddatum. Maar riskante activa kunnen, bij tegenwind, 50% tot 90% instorten of verdwijnen. Of zorgen eeuwige QE en ‘financial engineering’ (-kredietgedreven- aandelen inkoop door bedrijven) ervoor, dat er nooit meer een beurscrash komt? Te mooi om waar te zijn! Talloze financieele instellingen dreigen failliet te gaan, welke actie zij ook besluiten te ondernemen. Het beest verslindt zijn eigen kinderen!

Tegelijkertijd is er een wedloop bij de autoriteiten om zo spoedig mogelijk het bezit van baar kasgeld drastisch te beperken, want anders wordt dat straks ondergebracht in bankkluizen of beveiligde pakhuizen. Tijd voor ruilhandel of winkelcoupons? Je moet er maar op komen! Bankruns zijn een kwestie van tijd. Het onbedoelde gevolg van dit vernuftig monetaire beleid is een knullige systeemcrisis, omdat het vertrouwen opeens zal vervliegen. Het duurt heus geen 10 jaar , hoor! Het gapende verschil tussen arm en rijk, vanwege het kunstmatig oppompen van aktivamarkten, lijkt verder politiek steeds explosiever te worden. Revoluties zijn zeker de wereld nog niet uit! De top 1% heeft haar vermogen sinds de kredietcrisis zien verdubbelen (‘het vermogenseffect’), terwijl de middenklasse gebukt gaat onder een stijgende schuldenlast en een reeele daling van het gemiddelde inkomen. Men moet immers concurreren met loontrekkenden in de gehele wereld (‘globalisering’), de automatisering en, niet te vergeten, het internet.

Daarom gaat het roer om, uit puur zelfbehoud. Daarom komt er nog een grote klap in opgepompte aktiva. Daarom wordt er straks weer geroepen: ‘dat zullen de beleidsmakers toch nooit toelaten, want er is geen weg terug’. (herinnert u zich nog: ‘ze’ zullen de huizenprijzen nooit laten dalen…) Geen bubbel houdt het vol! Net zoals het vroegere FED-hoofd, Paul Volcker, in 1981, de rente verhoogde naar het ‘ondenkbare’ niveau van liefst 21.5% (Prime Rate) om de hoge inflatie van destijds in de kiem te smoren, zal de huidige, superlage rente weer moeten ‘normaliseren’ om een systeemcrisis af te wenden. De duizenden miljarden aan opgekochte obligaties zullen eveneens niet eeuwig op de balans kunnen blijven van de Centrale Bank. Geen Centrale Bank kan op den duur functioneren met een negatief eigen vermogen. Zodra herkapitalisatie van Centrale Banken aan de orde komt, zullen die obligaties niet meer worden verlengd of zelfs worden verkocht, wat neerkomt op een verkrapping van het monetaire beleid. In 2016 alleen al, lopen minstens $ 200 miljard aan Treasuries op de balans van de Federal Reserve af. Zal de FED dit keer gewoon toezien en geen actie ondernemen? Zullen Centrale Banken dit keer een mini-depressie op de koop toe nemen, net zoals in 1981, om te voorkomen, dat het systeem voorgoed verdwijnt?

Hoelang nog, voor de grote klap? Een paar jaar? Wat maakt het uit?

DIEDERIK SCHMULL

29 April, 2015

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

==

DE LAATSTE KNUPPEL IN HET HOENDERHOK

DE LAATSTE KNUPPEL IN HET HOENDERHOK

Zodat bijna niemand meer in een crisis gelooft

Raad eens, wat de grootste opschudding aller tijden zou veroorzaken? Als slecht nieuws door de markten wordt opgevat als goed nieuws! Dan worden de monetaire teugels immers niet aangetrokken en blijft de rente laag. Dan kan het beursfeest immers, voor onbepaalde tijd, worden voortgezet en is de kans groot, dat bijna iedereen alle voorzichtigheid laat varen. Koersen stijgen nog eens de pan uit. Degenen, die niet meedoen, lijken onnozel en maf.

De overgrote meerderheid van speculanten (want dit zijn geen echte beleggers), die zich, voornamelijk door hun zucht naar rendement, laat verleiden tot aankoop tijdens deze koersexplosie, zal van een koude kermis thuiskomen. Doordat effectenkrediet een nieuw hoogtepunt heeft bereikt, zullen velen totaal berooid uit deze overwinningsroes tevoorschijn komen. Om nu toe te geven aan deze, zogenaamd vanzelfsprekende, haussemarkt, zou men de, weliswaar menselijke, ernstigste misstap van deze eeuw maken.

De belangrijkste ontwikkeling in de naaste toekomst is, hoe China een harde landing kan voorkomen, na de meest gigantische schuldopbouw in de wereldgeschiedenis tijdens de voorbijgaande jaren. Dit is voor de wereldeconomie van veel meer wezenlijk belang, dan het monetaire beleid van Amerika of Europa. Overigens lijkt dat beleid, ook in Amerika, onverminderd expansief te blijven, want het goede nieuws over de economie is ver te zoeken en blijft ver beneden alle verwachting.

Europa plukt tijdelijk de vruchten van een zeer soepel monetair beleid en van aanzienlijk lagere energiekosten. De forse devaluatie van de Euro zal zijn effect niet missen, vooral in Duitsland! De Eurozone zou nu ook beter het hoofd kunnen bieden aan een eventuele crisissituatie van een of meerdere lidstaten. Maar een Verenigde Staten van Europa, met de overdracht van soevereiniteit van de verschillende lidstaten, en structurele hervormingen, lijken echter verder weg dan ooit.

China’s krediet-gedreven infrastructuur-groei lijkt scherp te zijn gedaald naar het laagste niveau van de laatste 24 jaar. Groothandelsprijzen zijn al 37 maanden achter elkaar ingezakt. De rentestand wordt voortdurend verminderd. Hoewel China nog niet is bezweken aan de druk van een behoorlijke devaluatie van haar Renminbi, moet haar deelname aan de huidige internationale valuta-oorlog zeker niet worden uitgesloten. Bovendien lijkt de tijdrovende overgang van haar exporteconomie naar een duurzamere consumentenmaatschappij vol haken en ogen. Het is Japan, na ruim 20 jaar, nog niet gelukt. De snelle vergrijzing, de min-zijde van het een-kind-beleid sinds 1979, zal ook China parten spelen. De beroepsbevolking, met een leeftijd tussen 15 en 59, is al enige jaren in een neerwaartse trend.

Europa, China en de opkomende landen staan er veel slechter voor dan Amerika. De enorme technologische veranderingen, die op de wereld afkomen, zullen de Amerikaanse flexibele mentaliteit in de kaart spelen. Geen enkel land kan zich zo onafhankelijk opstellen en kan zo zijn eigen weg gaan. De Amerikaanse hegemonie is nog lang niet voorbij, integendeel. De Amerikaanse Renaissance staat juist voor de deur! Amerika zal de volgende onvermijdelijke wereldrecessie niet alleen met vlag en wimpel overleven, maar sterker worden dan ooit. Het is nog maar de vraag of de Eurozone, het Chinese systeem en de wankele opkomende landen, inclusief Rusland, zich, na de volgende klap, staande kunnen houden.

DIEDERIK SCHMULL

16 April, 2015

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

==

VAN KIPLEKKER TOT KIPPENVEL

VAN KIPLEKKER TOT KIPPENVEL

De wereld zit in de val. Krijg je al koude rillingen? Dat is heel gebruikelijk, na een periode van ‘te mooi om waar te zijn’. Negatieve rente kan niet! Het is het begin van het einde. Financieele instellingen zullen bij bosjes omvallen. Het is het einde van ‘op de pof leven’. Eigenlijk is daarmee de cirkel van de excessieve kredietcultuur, aangemoedigd door de fnuikende belastingaftrek, rond. Er is nu geen redden meer aan. Een economische werelddepressie is in zicht. De meeste financieele deskundigen, die voortdurend juist rente- en inflatiestijging op ons af zagen komen, zijn totaal verbijsterd. Slechts een enkeling beseft echter de ernst van deze opzienbare ontwikkeling. Men had verzuimd om langer dan een generatie terug te kijken, toen structurele deflatie regelmatig toesloeg. Men weigerde lering te trekken uit de lessen van het verleden, dat de lange economische en financieele cycli niet kunstmatig kunnen worden omgebogen, maar slechts aan de marges tijdelijk kunnen worden beinvloed. Maar diezelfde deskundigen negeren nog steeds alle aanwijzingen, dat de tijd voor ‘The Big One’ nu is aangebroken. Is dit het vagevuur voor een totale financieele omwenteling?

Alle zoethoudertjes van ‘dit is tijdelijk’ snijden geen hout. Dit is een structurele ommekeer! Het ondenkbare is waarachtig werkelijkheid geworden. Dit is in 500 jaar nooit eerder vertoond. Hoe is het toch mogelijk, dat er geen groot alarm wordt geslagen? Alles, wat sinds een generatie is opgebouwd, staat op het punt, als sneeuw voor de zon, te verdwijnen. Ongelofelijk. Waarom? Omdat degenen, die nu nog meedoen aan de activa-inflatie, aangelokt door de ‘spotgoedkope’ financieringskosten, tot de ontdekking zullen komen, dat structurele deflatie, op meedogenloze wijze, korte metten zal maken met de waarderingen van, met name gefinancierde activa, zoals aandelen, onroerend goed en grondstoffen. Zij hebben niet geluisterd naar wat de markten proberen te vertellen. Stagnatie, deflatie en vergrijzing, de steunpilaren voor kwaliteitsobligaties, die dus niet in een bubbel verkeren, zijn allang het Nieuwe Normaal. Winstmarges en winst per aandeel van bedrijven zijn in 30 jaar nog nooit zo hoog geweest, vooral dankzij financial engineering en inkoop van eigen aandelen en zijn ver boven het historisch gemiddelde. Beter kan het niet, alleen maar slechter, ookal omdat de internationale belastingontwijking flink wordt aangepakt. Alle optimistische groeivoorspellingen voor omzet en economie worden door de financieele kopstukken voortdurend naar beneden bijgesteld, behalve als er sprake is van een kortstondige, forse valuta-devaluatie, zoals nu bij de Euro. Zelfs de Amerikaanse reeele economische groei is nu minder dan de helft van die van 30 jaar geleden. Reeele bedrijfsinvesteringen, welke de echte bronnen van welvaart betekenen, zijn lager dan 20 jaar geleden. Ondertussen is de S&P 500 index, sinds 2000, ondanks alle furore, slechts met 4% nominaal per jaar gestegen en is de waarde daarvan ook nog eens tweemaal tussentijds gehalveerd. Maar de glijvlucht van de volgende Super-Rutschbaan naar beneden is bijna niet voor te stellen!

Effecten- hypotheek- en bedrijfskredieten lopen nog steeds de spuigaten uit en vooral negatieve kredietsaldo’s (Negative Credit Balance) van beleggers bij de New York Stock Exchange (NYSE - marktkapitalisatie: $ 16000 miljard) hebben een kersvers record aller tijden bereikt, aanzienlijk ernstiger dan in 2000 en in 2007, de vorige hoogtepunten van de markt. Bedrijven hebben, in de laatste jaren, geleend bij het leven, een veelvoud van hun eigen kasposities, om eigen aandelen in te kopen en fusies en overnames erdoor te drukken, ter waarde van duizenden miljarden. Goed voor de bonus, maar waanzinnig gevaarlijk! Want in deflatie, stijgt schuld exponentieel en de rente, hoe laag ook, is reeel positief. Dat hakt erin! In een dergelijke situatie, vaart degene met kasgeld, ondanks lage of negatieve rente, er wel bij. Kasgeld wordt een hele goede belegging!

Maar degene met schuld, moet ervan af. Hij moet de, door zijn gefinancierde activa, opeens zo snel mogelijk, van de hand doen, desnoods tot elke prijs. Al die schuld zal in de toekomst daarom weer moeten worden teruggedraaid. Wacht maar, hoe de beleidsmakers met stomheid geslagen zullen zijn, als de volgende, ‘officieele’, wereldrecessie zich aandient, terwijl toch uit alles blijkt, dat de economische moter allang hapert. De onevenwichtige boekhoudkundige balans is daar verantwoordelijk voor. De debetzijde is veel te groot in verhouding tot de totale economie, die niet meer kan groeien als vroeger. De wal keert het schip. Dat is al zo bij de gemiddelde gezinsschuld, met name in Amerika, die, in verhouding tot het gemiddelde, achterblijvende reeele inkomen (Leverage Ratio), sinds 2009 dalende is. Straks volgt de rest, goedschiks of kwaadschiks. Maar het een en ander zal nog in een stroomversnelling geraken, zodra de tijdbom van de, onmeetbaar riskante, derivatenberg ontploft. Niemand heeft enig idee, hoe de exponentieele groei daarvan ooit kan worden beheersd. Het is als het monster Godzilla. Angstaanjagend is nog een te zwak woord!

Het kan niet anders, dan dat de reeele korte termijn-rente omhoog moet schieten. Kredietinstellingen kunnen, in een klimaat van negatieve rente, de uitgifte van leningen niet meer subsidieeren via het verschil tussen een lagere korte en een hogere lange rente (‘riding the yield curve’). Rood staan bij de bank wordt straks tweemaal zo duur, als het al wordt toegestaan. Funester kan het niet voor een toch al wankele economie. De komende generatie zal zich hierdoor totaal afwenden van de psychose ‘koop nu, betaal later’, net zoals dat het geval was na de depressie in de jaren ‘30. De ellende van leven op krediet in een tijd van meerjarige, structurele deflatie, zal zorgen voor een maatschappij, waarbij de consument een tweede viool zal spelen en niet meer 70% van de economie uitmaakt, zoals in de laatste 60 jaar. De vergrijzing helpt natuurlijk een handje mee. Het overgrote deel van de consumentenbestedingen is trouwens nu al te danken aan slechts 10% van de bevolking. Kasgeld en oppotten nemen de wacht over, want de middenklasse heeft weinig keus, na 20 jaar van reeele daling in de levensstandaard, waarbij legioenen van parttimers and zelfstandigen zich nog maar nauwelijks kunnen bedruipen.

Japan kan er, na 20 jaar van deflatie, van meepraten. Die leek, na een 400% stijging van de Nikkei index in amper 4 jaar tot 1989, de wereld te gaan overnemen, net zoals China nu. Die index staat thans op hetzelfde niveau als in 1987, zo’n 28 jaar geleden, en nog steeds 50% lager dan het bubbelhoogtepunt van 1989, ondanks 6 meerjarige, opgaande markten. Gemiddelde prijzen van onroerend goed zijn eveneens onveranderd sinds 28 jaar geleden en ook nog steeds 50% lager dan het hoogtepunt van 25 jaar geleden. Structurele deflatie, als gevolg van excessieve schuld en aanzienlijke vergrijzing, lijkt slechts tijdelijk te kunnen worden onderbroken, wellicht via een gigantische devaluatie en de dientengevolge geimporteerde inflatie. Zoiets lijkt de Eurozone nu te proberen, maar die pret is van korte duur. Structurele inflatie krijgt alleen kans bij een reusachtige toename van het aantal mensen in de leeftijdsklasse van 20 tot 45 jaar en de, daarvan het gevolg zijnde, groeiende consumptiebestedingen en hogere omloopsnelheid van het geld. Ondanks immigratie, is er echter juist sprake van een scherpe inkrimping van het aantal jongere mensen in Europa. Daarom is het overal overcapaciteit, wat de klok slaat. Daarom bereiken de omloopsnelheid (‘velocity’) en het vermenigvuldigingseffect (‘multiplier’) van het geld nieuwe dieptepunten. De deflatoire krachten nemen juist toe. Bovendien zijn valuta-oorlogen om de eigen deflatie te exporteren, niets anders dan elkaar tijdelijk even af te troeven. Er zijn geen winnaars!

Het hoge woord is er uit. Zelfs het vroegere FED-hoofd, Ben Bernanke, gaf onlangs toe, dat de Centrale Bank de reeele rente, na aftrek van inflatie, nauwelijks kan beinvloeden, vooral niet die op langere termijn. Dit is de rente, die de mate van investeringen en dus de economische groei bepaalt. De rente wordt voornamelijk beslist door de economie zelf en de inflatoire verwachtingen. De rente is dus NIET ‘kunstmatig laag’! Daarom is het 5-jarige reeele staatsobligatierendement, na aftrek van inflatie, ter waarde van duizenden miljarden, in talloze landen, zelfs in Amerika, ongehoord negatief. De markt schreeuwt luidkeels, dat er een Superstorm met Deflatie op komst is! Sidderen ‘s werelds schuldenaren al? Want inflatie zal hen niet meer verlossen. Er is echt geen ontkomen meer aan, dat een hele reeks van belangrijke landen en bedrijven afstevent op een faillissement. De markten verwachten, dat het spaak loopt. Er komt een gedwongen schuldsanering op ons af. Daarom is er een run op schaarse kwaliteit. Breng je schaapjes maar op het droge, voordat het te laat is. Er is geen twijfel over mogelijk, dat de muziek stopt en dat de klap komt. De meesten zijn natuurlijk nog niet zover. Dat is altijd zo! Die geloven nog steeds, dat er een manier is om het onvermijdelijke af te wenden. Alsof de mens in staat is om de natuur van opgaande en neergaande cycli te keren. Men kan hoogstens het er het beste van proberen te maken. Maar niets, zeker geen enkele monetaire tovernarij, is opgewassen tegen de kracht, die hemel en aarde beweegt.

In een recent rapport van de Bank of International Settlements (BIS), de bank der Centrale Banken te Basel, worden de geesten trouwens rijp gemaakt voor de komende structurele deflatie. Daarbij wordt gewezen op de talrijke periodes sinds 1870, waarbij deflatie plaatsvond tijdens economische groei. Dalende prijzen van goederen en diensten kunnen de levensstandaard juist verhogen, maar deflatie, na het barsten van een activabubbel, kan tot allerlei schuldproblemen leiden. Deflatie, als verschijnsel, was vrij gewoon voor de Tweede Wereldoorlog, maar deed zich sindsdien toch regelmatig voor, zelfs 100 maal in 38 verschillende landen, en was lang niet altijd zo’n tragedie. De BIS stelt dus zelf, dat het, tot elke prijs, voorkomen hiervan, bepaald niet altijd positief is! Opvallend is, dat de Bank of Japan, in een recent onderzoek, verrassend moest concluderen, dat van de ondervraagden, liefst tweemaal zo veel de deflatietrend toejuichten als afkeurden, terwijl een derde neutraal was. De oudere bevolking mag dan de rente-inkomsten van vroeger ontberen, maar deflatie was zeker niet negatief voor degenen, met een vast pensioeninkomen.

Het kwaad is inmiddels echter al geschied en de waarschuwende vinger van de BIS mag niet meer baten. Centrale Banken hebben, sinds 1987, het jaar van de Zwarte Maandag (19 October), onder leiding van Alan Greenspan als FED-hoofd, en zijn opvolgers, een gigantisch monetair oppompbeleid gevoerd. In Amerika, hebben we nu liefst 75 maanden van een Nul-rente beleid (ZIRP) achter de rug, om het cijfer van het Bruto Nationaal Product (BNP) te manipuleren. Dit lijkt bijna op een eeuwigheid, maar, vergis je niet, degenen, die het heft in handen hebben, worden steeds zenuwachtiger. Wat men opblaast, barst onherroepelijk! Op een gegeven moment is een verandering van beleid niet meer gebaseerd op de economische gegevens (data dependent), die wel of niet sterk genoeg zijn. Het roer moet gewoon om, anders zijn de geloofwaardigheid en het vermogen van een Centrale Bank naar de bliksem. Kijk maar naar de ‘onverwachte’ draai van de Zwitserse Nationale Bank om de koppeling van de CHF met de Euro los te laten! De stijging van de CHF van bijna 40% in een paar minuten, zal de annalen ingaan als een van de grootste Zwarte Zwanen aller tijden. Het betekende het verdiende einde van legers van valuta-speculanten, die soms met een hefboom van 1000-tegen-1 (in Cyprus!) dachten zichzelf te verrijken in een arena, waar 88% sowieso het onderspit delven. Wat wil je, met zo’n risico!

Bij de volgende ‘echte’ crisis, waarschijnlijk vanwege de harde landing in China en de voortgaande malaise in de opkomende markten, lijken de enige veilige havens weer kasgeld in Amerikaanse Dollars en Amerikaanse Treasuries, net zoals in 2008. De fysieke Goudprijs kan, door Margin Calls, en deflatoire krachten, weliswaar weer onderuit, net zoals in 2008, maar zoiets moet gezien worden als een koopgelegenheid voor een essentieele verzekering op langere termijn. De rol van Goud in het monetaire systeem kan alleen maar aanzienlijk groter worden, naarmate elk vertrouwen in alternatieve oplossingen, zoals speciale trekkingsrechten (SDR’s) van het IMF, volledig de mist ingaat. De toekomst van het IMF en de Wereldbank staan, in toenemende mate, op losse schroeven, omdat het, steeds isolationistischer, Amerikaanse Congres weigert om de levensvatbaarheid van beiden veilig te stellen. China heeft, door de instelling van de Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB), vooral symbolisch, daarvan dankbaar gebruik gemaakt. Het was een politieke coup van de eerste orde, maar de hegemonie van Amerika blijft voorlopig onaangetast. De mogelijk harde landing in China, net zoals die van Japan in 1989, alsmede de mogelijke, ‘echte’ Eurocrisis, plus de baanbrekende, Amerikaanse, ontwikkelingen op het gebied van technologie, biotechnologie, energie en voedselvoorziening, waarborgen de unieke, autarkische, positie van Amerika voor onbepaalde tijd. Tot begrijpelijke afgunst van de rest van de wereld! In een recent rapport van het IMF blijkt, dat het deel van de wereldvalutareserves in Amerikaanse Dollars weer hard op weg is naar boven de 65%, terwijl dat in Euros dreigt terug te vallen tot beneden de 20%. Wat wil je, als Amerika 72% van alle defensie-uitgaven voor zijn rekening neemt van alle 28 NAVO-lidstaten. Deze Dollarsuprematie kan op langere termijn alleen maar worden versterkt, omdat 80% van de wereldschuld uit Dollars bestaat, wat een lange ‘Short’ is, die mettertijd gedekt moet worden door aankoop van nog meer Dollars, terwille van verdere, al of niet gedwongen, schuldinkrimping. Mocht de zeer controversieele Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP), welke de soevereiniteit van de afzonderlijke landen kan aantasten door interne wetgeving ongedaan te maken, niet erdoor gejaagd kunnen worden, dan is de militaire paraplu van Amerika niet meer vanzelfsprekend. Raad eens, hoeveel dat gaat kosten aan aanzienlijk hogere defensielasten!

DIEDERIK SCHMULL

9 April, 2015

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.