WAAROM HET STRAKS HELEMAAL MISGAAT

WAAROM HET STRAKS HELEMAAL MISGAAT

Dit zijn toch allesbehalve normale tijden? Toegegeven, niemand weet, wanneer de volgende kredietcrisis om de hoek komt kijken. De mens is immers creatief en kan de pijn, bij het lopen op hete kolen, soms heel lang uitstellen. Wie dan leeft, wie dan zorgt, nietwaar? Onjuist! Of denkt men zijn schaapjes op het droge te hebben? Weer onjuist! Want de massa is juist niet liquide, vol beladen met schuld, allemaal vanwege de ‘nul- en negatieve rente’, en dus onvoorbereid op de komende financiele instorting, die de depressie van de jaren ‘30 in de schaduw zal stellen. Een maatschappij, die brave spaarders in hun hemd zet, is fundamenteel ongezond en instabiel. Zo’n onvoorstelbare maatschappij loopt verkeerd af. Bovendien kan een record aan schuld niet zonder een record aan optimisme. Wee je gebeente, als het getij opeens keert. De huidige beleggingsrisico’s in riskante activa zijn absoluut zonder weerga in de geschiedenis. Op basis van 4 belangrijke indicatoren, is de Amerikaanse S&P 500 index nu gemiddeld 80% overgewaardeerd (DShort). Dit is net zoveel als in de hausse van 1929, maar nog niet zoveel als in die van 2000. Dankzij de superlage rentes! Opvallend is, dat de S&P 500 index, zelfs na de stijging van 300% sinds 2009, reeel, na aftrek van inflatie, nog steeds beneden het niveau staat van 2000 (ex-herbelegging van dividenden). Dus we hebben niet te maken gehad met een structurele opgaande Bullmarkt, maar slechts met een verdachte, cyclische opgaande trend, terwijl de structurele neergaande Bearmarkt nog steeds aan de gang is! Er mag bijvoorbeeld absoluut geen onderbreking plaatsvinden in de exponentiele groei van de derivaten (nu al minstens 10 maal zo groot als de wereldeconomie). Anders is het einde verhaal! Door die derivaten, is iedereen tegenwoordig, als een stel bergbeklimmers, met knopen aan elkaar verbonden, dus er moet geen kink in de kabel komen. Anders storten we allemaal tegelijk het ravijn in. De massa is  verblind door het wanhopig kunstmatige monetair beleid van de Centrale Banken, wat juist een keihard bewijs is, dat het ordeloze, ‘ieder-voor-zich’, financiele systeem sinds 1971, toen de koppeling aan een standaard (moest) worden verlaten, op zijn laatste benen loopt!

Een monetair systeem, zonder teugels en discipline, is gedoemd om door zijn eigen rotatie uit elkaar te spatten, net zoals een labiele reuzenster. Is het dan al zover? Waarom is de rente anders het laagst in 300 jaar en zijn obligatierendementen, zelfs van dubieuze debiteuren, in een vrije val naar beneden? Waarom is er hier en daar zelfs sprake van negatieve rente? Omdat de markt van vastrentende waarden, die tweemaal zo groot is als de aandelenmarkten, en een veelvoud van de grondstoffenmarkten, net zoals de dieren, de meest uitstekende neus heeft voor naderend onheil. Het is de schuilplaats voor het slimme Grote Geld. Negeer dit signaal voor een hele grote climax niet! Een implosie van het wereldwijde kredietsysteem staat voor de deur, alsmede gedwongen kredietinkrimping. 2008 was slechts een voorproefje. De deflatoire krachten, met hun hogere reele rentes (rentes NA aftrek van deflatie), nemen de overhand en het vertrouwen vervliegt eensklaps. Zodra de totale Prive- en Staatsschuld groter is dan 300% van het Bruto Nationaal Product, moet de economie het stellen met een ernstige groeivertraging. Steeds meer schuld is nodig om dezelfde groei tevoorschijn te toveren. Totdat er zelfs sprake is van negatieve economische groei. Dit loopt niet goed af!

Amerika heeft nu een totale schuld van 360% ten opzichte van het BNP, de Eurozone 460% en Japan zelfs een ongehoorde 655%. Geen Centrale Bank kan dit oplossen door kwantitatieve verruiming (QE) of zelfs echt ‘helicoptergeld’ (wat in de meeste landen echter illegaal is), want ‘geld’ is slechts 5% en krediet is 95% van het financiele systeem. Krediet hangt af van vertrouwen van de kredietgever, maar ook van de kredietnemer zelf. Daarom is QE weinig bepalend voor de echte economie. Alleen pijnlijke schuldherstructurering en sanering kunnen de bodem leggen voor een nieuwe economische cyclus. Als die opeens, zonder aankondiging, uit de lucht komen vallen, dan moet men tijdig liquide zijn om de basis te leggen voor een groot vermogen in de toekomst. There is always money, but the pockets change.

Krediet is niet onbeperkt, vooral niet krediet, dat improductief is en de hoofdsom plus rente nooit kan afbetalen. Wat te denken van de alleen al $ 6800.000 miljard aan mogelijk improductieve investeringen in China in de laatste 5 jaar (Xu Ce en Wang Yuan, Shanghai Securities Journal)?  Er is een grens aan de verlenging van bestaand krediet, vooral als economische groeivooruitzichten op losse schroeven komen te staan. Krediet bestaat altijd uit een crediteur en een debiteur, dus krediet verdwijnt nooit, zonder dat er een gat ontstaat in het systeem, door het verlies van het bezit van de crediteur. Krediet ‘aan zichzelf’ bestaat niet, dus het maakt niet uit of er binnenlandse of buitenlandse crediteuren zijn. Krediet staat nooit ‘op zichzelf’, maar heeft dus altijd twee bestanddelen: een lening en een geldschieter. Zelfs als krediet ‘voor niets’ beschikbaar is, dan houdt de kredietkraan op een gegeven moment op, omdat iedereen al volgepropt is met krediet. En zo komt het systeem dan aan zijn eind. Aktiva zijn dan opeens ‘hete aardappelen’. Degene, die de laatste aardappel in handen heeft, verliest. Niets is meer iets waard. Serieus! Daarom werden Amsterdamse grachtenpanden tijdens de depressiejaren van 80 jaar geleden weggegeven voor een habbekrats.

De belangrijke olieprijs heeft haar neergaande trend sinds 2008 dramatisch voortgezet, terwijl de beste econoom ter wereld, de koperprijs, het sinds 2011 en vooral in de laatste paar weken, het volledig laat afweten. Dit zijn de voorlopers van een ernstige afzwakking van de wereldeconomie, wat de dalende obligatierendementen al enige tijd van de daken schreeuwden. Steeds lagere rente duidt op steeds lagere kredietvraag, een veeg teken. Alle groeiverwachtingen van de economische kopstukken zijn alleen maar naar beneden bijgesteld. Natuurlijk is een lagere olieprijs hetzelfde als ‘minder belasting betalen’ en lijkt het beschikbare inkomen daardoor te kunnen stijgen. Maar nu 20% van de landen in de wereld zich al in officiele ‘slechte’ deflatie (de grote vijand van de schuldenaar) bevinden (Deutsche Bank), inclusief 8 Europese landen, kan het best zijn, dat de massa meer gaat sparen in plaats van uitgeven. De tijd van structureel hogere spaarquotes lijkt te zijn aangebroken! Net zoals het bedrijfsleven al enige tijd kostbare investeringen op de lange baan heeft geschoven, vanwege de mogelijke economische stagnatie, zal de massa geleidelijk aan gaan twijfelen aan de toekomstige groei en werkgelegenheid. De consumptie-cultuur is allang niet meer, wat het was. Het bedrijfsleven klaagt overal steen en been over de omzetcijfers. De behoorlijke bedrijfswinsten zijn grotendeels te danken aan bezuinigingen en forse loonmatiging. De middenklasse, die voor driekwart de economie bepaalt, zit al sinds 2000 in het nauw, terwijl de belastingen maar moeten blijven stijgen.

Maar dit is nu al de 12de maand, waarbij aandelenindices zich tegengesteld bewegen aan de obligatierendementen (divergentie). Hogere aandelen duiden op economisch herstel en lagere obligatierendementen geven een mogelijk zwakkere economie weer. Beiden kunnen niet tegelijkertijd gelijk krijgen. Welnu, de meeste aandelenexplosies, zoals in 1929, 1969, 1999 en 2007, sloegen de plank helemaal mis. De waarschuwende signalen van de obligatie- en grondstoffenmarkten lijken, vooral nu, veel meer hout te snijden. Het hogere trendkanaal in de waarderingen van kwaliteitsobligaties voelt ijzersterk aan in het licht van talloze tegenvallende economische cijfers, wereldwijd.

Marktbewegingen proberen toekomstige verwachtingen te verdisconteren en niet de realiteit van nu. De economie zou wel eens, ondanks alle manipulaties van de cijfers, allang in de ziekenboeg kunnen liggen. Toch zouden kwaliteitsaandelen nog kunnen verdubbelen, omdat al het strooigeld, met torenhoge hefbomen, ‘ergens naar toe moet’, ondanks de structurele economische stagnatie. Van alle kanten wordt de aankoop van riskante activa aangemoedigd. Pensioenfondsen en Centrale Banken zelf, staan onder druk om hun aandelenportefeuille, zelfs op dit niveau, nog meer uit te breiden en de bedrijven zelf zijn zo ruim bij kas, dat zij de aankoop van hun eigen aandelen vrolijk blijven voortzetten. Het idee is, om het vertrouwen in de economie te verstevigen. Natuurlijk is de aandelenhausse ook te danken geweest aan de winststijgingen, plus een hogere koers/winst verhouding, dankzij een steeds lagere rente. Verder mag de rente voorlopig zeker niet stijgen om de obligatiemarkt niet voor het hoofd te stoten. Zodoende wordt de waarde van onderpand ‘veiliggesteld’, want dat houdt het kredietsysteem overeind. Een exponentieel groeiend kredietsysteem heeft uiteindelijk echter geen kans, als krediet meer stijgt dan de economische groei. Stel je voor, als groei achterwege zou blijven! Een kat in het nauw, maakt rare sprongen, voordat die toch uiteindelijk voor de bijl gaat.

Zonder algemeen aanvaardbaar onderpand, kan geen verder krediet worden verstrekt. Kwantitatieve verruiming (QE) houdt meestal in het opkopen van kwaliteitsobligaties, met name Treasuries en Duitse Bunds, die juist dienen als noodzakelijk onderpand voor krediet. De Bank of Japan (BOJ) koopt nu meer staatsobligaties op, dan er uitgegeven worden! Daardoor is de verhandelbaarheid inmiddels al aangetast en een aggressief ‘uitleen-programma’  van de kant van de Centrale Bank is meer dan ooit een voorwaarde, als QE in de praktijk niet  automatisch leidt tot deflatie! Het onbedoelde effect van het experimentele monetaire stimuleringsbeleid. QE leidt weliswaar tot tijdelijke aktiva-inflatie, die zou moeten leiden tot de aanzwengeling van de omloopsnelheid van het geld (‘bestedingsfrequentie’), maar in werkelijkheid gaat 99% (die maar weinig aktiva bezit) er niet op vooruit, dus dat blijkt een illusie. Het is zelfs zo, dat de markt vroegtijdig rekening moet houden met de eventuele pijnlijke gevolgen van de afwikkeling van QE (de valkuil van QE -- ookal zou er geen sprake zijn van enige verkoop van de obligaties op de balans van de Centrale Bank), ondanks alle sussende woorden van de spreekbuizen. De Boom-Bust gevolgen van een te soepel  monetair beleid kunnen niet worden vermeden. Dus op langere termijn werkt QE averechts! Weten de ‘activistische’ Centrale Banken eigenlijk wel, waar zij mee bezig zijn? Een maatschappij, die een beleid voert, waarbij de top 1% het alleen maar voor de wind gaat en nog superrijker wordt (het ‘Pikkety effect’), is trouwens bezig zichzelf te vernietigen. De hooivork komt dan uit de kast.

Beleggers moeten zich nu voorbereiden op het einde van de huidige stoelendans. Als de muziek stopt, zullen maar weinig aktiva overlevingskansen bieden. Het insolvabele banksysteem (ondanks de schijn-stresstests) zal zich een groot deel van de deposito’s toe eigenen en omwisselen in het eigen vermogen. Mochten de effectenbeurzen nog open blijven, dan zijn talloze genoteerde fondsen, zoals Exchange Traded Funds (ETF’s) slechts te verkopen tegen enorme kortingen. Alleen de markt van supersolide staatsobligaties, zoals Treasuries, zal altijd open blijven, want dat is de levensader van de Staat. De Staat krijgt altijd haar benodigde geld, desnoods via een superbelasting of gedwongen confiscaties. En fysiek Goud, wat de prijs ook is, dat niet in bewaring is gegeven bij het banksysteem, maar onder eigen controle wordt beheerd. Confiscatie van Goud (op een aantrekkelijke prijs) en superbelasting daarop, behoren tot de mogelijkheden, maar dat is altijd nog beter dan berooid te zijn van bezit, dat opeens weinig of niets waard blijkt te zijn. Een nieuw monetair systeem (‘Bretton Woods III’) is onvermijdelijk en de terugkeer van Goud in dat systeem ook. Het huidige, sinds 1971 in zwang zijnde, ‘fiat’-papiergeld-systeem komt aan hetzelfde roemloos einde als dat van John Law in de 18de eeuw. Bij een eventuele geldhervorming, zou een Goudprijs van $ 50,000 evenveel waard kunnen zijn als $ 500 nu. Dat is namelijk de geijkte manier om het financiele systeem te ‘herkapitaliseren’, net zoals in 1934. Goud geniet nu eenmaal al 6000 jaar wereldwijd vertrouwen. Dat is door de mensheid zo bepaald. De vliegers van Speciale Trekkingsrechten (SDR’s) en van een mondiale valuta (IMF) zullen nooit opgaan. Overeenstemming daarover kan men echt vergeten. Nee, de Amerikaanse Dollar blijft nog, gedurende enkele decennia, ‘s werelds reserve-valuta, ondanks het toenemend gebruik van andere valuta voor bilaterale handelsdoeleinden. Alleen Amerika heeft de ongeevenaarde militaire macht, de democratie en de onafhankelijke rechtsspraak, die een voorwaarde zijn voor een algemeen geaccepteerd betaalmiddel. Daarnaast is Amerika het meest onafhankelijk van de rest van de wereld, met slechts 13% van het BNP buitenlandse handel, een relatief jonge bevolking (immigratie en geboortes) en zelfvoorzienend in voedsel en energie. Een, niet ondenkbaar, politiek en monetair meer isolationistisch Amerika, zoals ruim 80 jaar geleden, zou onherroepelijk leiden tot het omvallen van de meeste domino’s in de rest van de wereld. Ook de vroegere wereldreserve-valuta, het Pond Sterling, hield het, ruim 100 jaar geleden, nog decennia vol, lang nadat de ster van Groot-Brittannie allang was verbleekt en werd overschaduwd door het opkomende Amerika.

DIEDERIK SCHMULL

6 December, 2014

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

==