(TIP): WIE VERSLAAT DE DRAAK?

(TIP): WIE VERSLAAT DE DRAAK?

Traumatische tijden worden meestal altijd voorafgegaan door een schijnkalmte. Heeft de financiele wereld alle angst voor de reusachtige, exponentieel groeiende, schuldendraak overwonnen? Zolang die elke dag tevreden kon worden gesteld met het oppeuzelen van een paar schapen (oftewel superlage rentes), niet mensen, mogen we toch niet mopperen? (‘Joris en de Draak’, Moreau, 1880). Maar als alle schapen ‘op’ zijn ( als alle monetaire kruit is verschoten), dan volgt er paniek. Want dan zijn de mensen zelf aan de beurt. Alleen zo iemand als Joris, kan misschien op den duur die schuldendraak verslaan.

De financiele markten zijn in de ban geraakt van de magie der Centrale Banken, die met hun liquiditeitscreatie en nul-rente-beleid, abnormale kunstmatigheid tot norm hebben verheven. Al 7 jaar lang! Maar niets is eeuwig. Opeens zal de schuldendraak zich weer roeren. Men ontkomt er niet aan om die uiteindelijk een kopje kleiner te maken, want anders wordt men erdoor verslonden. De huidige generatie van Centrale Bankiers is echter vastberaden om de financiele markten eerst verder op te drijven en de schuldendraak te laten groeien, naarmate de wereldeconomie steeds meer afkoelt. Hoe groter de schuldendraak, des te meer afkoeling en des te meer kans op groei-vertragende schuldinkrimping later. Hoe lager de rente, des te minder rente-inkomsten en des te lager het beschikbare inkomen. Wat verstandig lijkt, is in wezen het recept voor een vleugellamme economie. De aandelenbeurs en de economie gaan allang in tegenovergestelde richting. Ditzelfde fenomeen was het kenmerk van de ‘Roaring Twenties’, de bewogen periode van de twintiger jaren, net voor de Grote Crash en Depressie van de jaren dertig. Dit roekeloze, losse monetaire beleid zal later worden gezien als een van de meest kolossale flaters in de 21ste eeuw. Daarom zal de wereld uiteindelijk helemaal worden ondergedompeld in een tragische economische crisis. Na de schijnkalmte, volgt een woeste financiele orkaan, want beurskoersen zullen uiteindelijk de stand van zaken in de echte economie moeten weergeven. Financiele foefjes (‘financial engineering’), zoals aandeleninkoop en overnames, wel of niet gefinancierd, zijn niets anders dan tijdelijke oppeppers. Geniet er maar van, zolang het nog duurt.

De meest verbazingwekkende ontwikkeling in 2014 (maar niet voor ondergetekende) is de verdere daling in rendementen, en dientengevolge de voortzetting van de waardestijging, in de langere termijn staats- en kwaliteitsobligaties. Maar deze rendementen (30-jarige Treasury 3.29%, 30-jarige Duitse Bund 2.07%, 30-jarige Nederlandse staatsobligatie 2.15%, 30-jarige Japanse JGB 1.66%) zijn nog steeds hoger dan de nominale groei van het Bruto Nationaal Product, waardoor het ‘natuurlijke’ rendement, ondanks de recente daling, te hoog staat. Er is dus nog sprake van een onderwaardering, ondanks de algemene mening, dat die langere termijn obligaties ‘te duur’ zijn. Mocht het rendement weer tijdelijk stijgen, zoals in 2013, dan is een verdere economische groei-vertraging het gevolg en zet de rendementsdaling zich daarna weer voort. Tegelijkertijd is de neerwaartse trend in inflatie, ondanks tijdelijke onderbrekingen, volledig in tact. De deflatoire krachten van schuldinkrimping in de prive-sector, inkomensdaling, overcapaciteit, en internet, staan pas in de kinderschoenen.

Een verdere, structurele rente-daling ligt dus in het verschiet, want alle economische groei-verwachtingen moeten weer voortdurend naar beneden worden bijgesteld. De gemiddelde groei van de laatste 50 jaar is geen maatstaf meer in een wereld, die de schuldendraak nog moet verslaan, terwijl de vergrijzing toeslaat. Er is eenvoudigweg teveel schuld, dat te weinig of helemaal niet ‘productief’ is! De inkomsten moeten immers voldoende zijn om het nominaal geleende bedrag plus rente terug te kunnen betalen.

Van essentieel belang is de gemiddelde persoonlijke spaarquote, als percentage van het beschikbare inkomen, die ver beneden het gemiddelde staat van de laatste 100 jaar. Dit verklaart de langdurige periode van relatief lage consumentenbestedingen, want de consument (70% van de economie) kan, door het gebrek aan voldoende besparingen, niet zorgen voor een economische opleving, zoals die van de jaren ‘50 en ‘60. Al die enorme ‘Keynesiaanse’ begrotingstekorten ten spijt!

De wereld leeft ver boven zijn stand. Door de spaarquote op allerlei manieren te drukken, wordt de onevenwichtigheid vergroot en wordt de weg naar een duurzaam economisch herstel afgesneden. Uit het voorgaande mag blijken, dat het rendement van de langere termijn kwaliteitsobligaties, met name in Amerika, nog veel te hoog staat en in de komende jaren de richting opgaat van die in Japan, Nederland en Duitsland. Natuurlijk kunnen de aandelenkoersen nog vrolijk stijgen op basis van een hogere koers/winst verhouding en aanhoudende liquiditeitscreatie, maar die stijging is grotendeels gebakken lucht. In de komende jaren zullen kwaliteitsobligaties toch weer de winnaars worden, tegen de algemene verwachting in.

DIEDERIK SCHMULL

19 Juli, 2014

WESTCLIFF-On-SEA, ESSEX, U.K.