(STRATEGIE): ER SCHUILT EEN ADDERTJE ONDER HET GRAS

(STRATEGIE): ER SCHUILT EEN ADDERTJE ONDER HET GRAS

Alles lijkt weer rozengeur en maneschijn, maar schijn bedriegt. De aandelenmarkten in de meeste ontwikkelde landen hebben een schitterend beursjaar achter de rug, maar nu achteroverleunen lijkt onverstandig. Alles valt of staat met het meest extreme ongewone monetaire beleid in de geschiedenis. Alsof zo’n beleid op den duur echt vruchten zou kunnen afwerpen en eeuwig zou kunnen worden volgehouden, laat staan zou kunnen worden uitgebreid. Morfine is ook niet eeuwig! Behoorlijke economische groei blijft ondertussen een verre wensdroom. Reken maar op een flinke onweersbui! Want wat markten omhoog heeft gedreven, kan ook de reden worden voor een beweging in omgekeerde richting. De markten zouden op een gegeven moment het vertrouwen kunnen opzeggen in dit experiment. Toekomstige verwachtingen zijn allesbepalend bij het gedrag van markten en wee je gebeente, als die geen gelijke tred houden met de werkelijkheid. Het is nu meer dan ooit zaak om zich terug te trekken in een hutje op de hei, ver van al dat gekakel in het kippehok.

Wat nu? Heeft de algemene mening het bij het rechte eind en zal de wereld weldra een nieuwe economische groeifase beleven, met hogere inflatie en rente? De kans hierop is juist uiterst klein. De historisch torenhoge wereldschuld, als percentage van de totale wereldeconomie, blijft de grote hindernis voor een terugkeer naar ‘normale’ tijden. Bovendien is het banksysteem allesbehalve gezond te noemen, terwijl de omloopsnelheid van het geld een dieptepunt in decennia heeft bereikt. De economie zit in een liquiditeitsval, want 93% van de geldsomloop bestaat uit krediet van het bank- of schaduwbanksysteem, dat zich vermenigvuldigt op basis van het fractioneel banksysteem. Dat heeft de nekslag gekregen door duizenden miljarden van verdachte activa (leningen en beleggingen). Verder is er sprake van een enorme overcapaciteit in talloze sectoren, waardoor omzet vaak alleen tegen kortingen kan plaatsvinden. De officiele inflatiecijfers blijven in versneld tempo kelderen en deflatie heeft al in vele landen van de OECD toegeslagen. Tegelijkertijd heeft de wilde inflatie in bepaalde activa (aandelen, kunst, onroerend goed in ‘veilige havens’) ervoor gezorgd, dat het verschil tussen de vermogende klasse en de rest nog nooit zo groot is geweest. Een vermogenseffect ‘naar boven’! Dit laatste is altijd een voorbode geweest van ernstige economische en politieke omwentelingen. Het ondenkbare staat vroeg of laat te gebeuren.

Optimisten houden echter stug vast aan het scenario van eeuwige monetaire stimuleringen, die uiteindelijk NOOIT ‘echt’ zullen kunnen worden teruggedraaid. De excessieve schuldenlast zou dit uitsluiten. Waarderingen van activa zouden niet langer ter zake doen. Het ‘geld’ zou toch waardeloos worden. Want desnoods komt men op de proppen met ‘echt’ geld uit een helicopter! Dit zou bijvoorbeeld kunnen inhouden, dat belastingverlagingen worden doorgevoerd, die direct door de centrale bank worden gefinancierd. De centrale bank zou zelfs kunnen optreden als rechtstreekse kredietverschaffer. Daardoor zou het slecht functionerende banksysteem als tussenschakel worden OMZEILD. Zou dat de inflatieverwachtingen verhogen en het ‘dierlijk instinct’ losketenen? Dat is pas ‘gelddrukken’, NIET de kwantitatieve verruiming (QE) via de aankoop van obligaties, wat in wezen een ruil is van activa (‘asset swap’) en de geldsomloop NIET vergroot.  

‘Echt’ helicoptergeld zou zeker een ‘run’ veroorzaken op fiatgeld en het einde inluiden van de obligatiemarkt, verreweg de machtigste kapitaalmarkt ter wereld. Het zou de doodsteek betekenen voor centrale banken, die dan kunnen fluiten naar evenwichtige valutamarkten. Alsof ‘beschaafde’ ontwikkelde landen een dergelijke rampzalige ontwikkeling zouden toelaten! Zou de gehele wereld opeens worden omgetoverd in een bananenrepubliek? Als men daar geloof aan hecht, dan negeert men de geschiedenis van de belangrijkste ontwikkelde landen. Alles is mogelijk (en daarom houden we vast aan fysiek Goud als verzekering en fundament voor een vermogen, ongeacht de dagprijs), maar zo’n ontwikkeling zou spoedig een halt worden toegeroepen. Toch lijkt het beleggingsbeleid van menigeen erop gebaseerd, dat het roer nooit meer kan worden omgegooid. Men wil in geen geval de kans op een finale ‘melt-up’ van de markten, zoals in 1929, missen. Zo’n markt is voor snelle speculanten, NIET voor gemiddelde, conservatieve, lange termijn beleggers, die zoiets aan zich voorbij dienen te laten gaan. Hoe moeilijk dat ook is voor de menselijke natuur! Want nagenoeg al diegenen, die zich laten verleiden tot een dergelijk avontuur, zullen later staren in de financiele afgrond.

Het huidige onorthodoxe, monetaire stimuleringsbeleid zal NIET het gewenste effect van bestendige economische groei opleveren, maar heeft WEL geleid tot nog meer schuld en systeemrisico. Daarom ligt de echte financiele crisis nog in het verschiet! In de jacht naar wat meer rendement, zijn kapitalen geinvesteerd in de meest riskante activa, die in de volgende crisis gifitig en illiquide zullen blijken te zijn. Tot nu toe leek een beleid van ‘verlengen en doen alsof’ (‘extend and pretend’) effectief om de gemoederen tot bedaren te brengen. Verder heeft crisismoeheid ertoe geleid, dat men lichtjes in de tunnel sterk overdrijft. Want het staat als een paal boven water, dat de wereld niet ontkomt aan een langdurige periode van schuldvermindering, waardoor structurele economische stagnatie, lage inflatie, grenzend aan deflatie, en NOG lagere rente (!), aan de orde van de dag zullen zijn. Dat is nu eenmaal de absolute voorwaarde voor een nieuwe groei- en kredietcyclus in de toekomst. Geschiedkundigen, NIET beleggingsanalisten met hun horizon van hoogstens 30 jaar, kunnen hun licht werpen op zo’n situatie, die zich in het verleden al herhaaldelijk heeft voorgedaan.

DIEDERIK SCHMULL

19 Januari, 2014, Londen