VALLENDE MESSEN!

VALLENDE MESSEN!

Sommigen zien een prijsdreun als een buitenkans. Anderen wachten liever de aanleiding tot zo’n koersval af. De meesten verroeren zich niet, kijken ademloos toe en voelen zich als versteende fossielen. Eindelijk begint het door te dringen, dat het goed mis is met de wereldeconomie, ondanks een rente, die in 5000 jaar nog nooit zo laag is geweest, al 7 jaar lang! De Bloomberg-grondstoffenindex is in de laatste 7 jaar met ruim 60% ingestort naar een 16-jarig laagtepunt, maar de overproductie is nog in volle gang. Men hoopt het langer vol te kunnen houden dan de concurrentie, terwijl groei en inflatie straks weer zouden kunnen terugkeren. Er is immers niets fundamenteels aan de hand, want alle bezorgdheid over, met name, China, lijkt toch ‘tijdelijk’? Ondertussen zit het rendementsverschil (‘spread’) tussen kwaliteits-bedrijfsobligaties en Treasuries al 2 jaar in de lift, wat duidt op toenemende onzekerheid. De gigantische obligatiemarkt (‘het slimme geld’) ruikt onraad en geeft de voorkeur aan staatsleningen, die in ieder geval worden gedekt door de belastingbetaler. Een bedrijf, echter, heeft zijn eigen lot vaak niet in eigen hand, zeker niet, na alle financieele engineering, die de balans heeft verzwakt. Met afgrijzen begint men zich af te vragen of de wereld opeens moet rekening houden met een veel grotere economische schok dan in 2008. Het lijkt steeds minder verstandig om vallende messen proberen te vangen!

De crisis van 2008 werd veroorzaakt door $ 1000 miljard aan gestructureerde Subprime en Alt-A producten, die opeens onverhandelbaar bleken. De verliezen liepen op tot wel $ 200 miljard. Toch moesten de Centrale Banken zo’n $ 16.000 miljard uit de lucht toveren om de financieele sector op de been te houden. De huidige, potentieele, verliezen in de kredieten, verstrekt aan de grondstoffensector (vooral olie!) en aan de noodlijdende opkomende markten, zijn echter minstens 10 maal zo groot, exclusief derivaten! Maar de Centrale Banken kunnen dit keer alleen bijspringen, als zij een algehele vertrouwenscrisis in het geld zouden willen of mogen riskeren, doormiddel van het gevaarlijke ‘helikoptergeld’, waarbij aan het banksysteem wordt voorbijgegaan. De omloopsnelheid van het geld, de gemiddelde frequentie, waarmee dat wordt uitgegeven, dat al decennia in een neergaande trend verkeert, zou omhoog kunnen schieten. Als geld een hete aardappel wordt, dan beleeft een monetair systeem zijn eindspel. Net zoals een patient, die de geest geeft, in geval van overdosering van medicijnen. Denkt men nu werkelijk, dat Centrale Banken in ontwikkelde landen, zonder politiek mandaat, zomaar zouden overgaan tot een dergelijk riskant beleid? Uiterst twijfelachtig, vooral in Amerika.

Kan een economische werelddepressie dan geen halt worden toegeroepen? De Grote Financieele Crisis van 2008 werd toch, met alle beschikbare middelen, succesvol bestreden? De ingewijden weten wel beter. Voornamelijk improductieve schulden en schulden, verstopt in derivaten in de vorm van swaps, bleven exponentieel stijgen. Dus schulden, die, bij lange na niet, de rente en aflossing zullen kunnen bijhouden, omdat het ontbreekt aan voldoende inkomsten. Een wereldwijde vertrouwenscrisis in de kredietwaardigheid van vele landen en bedrijven komt steeds dichterbij, naarmate de kortstondige liquiditeitsinjecties van Centrale Banken steeds minder effect sorteren en de economische groei het laat afweten. Bovendien komt aan concurrerende valuta-devaluaties eerder een eind dan men denkt. In de eerste helft van 2015 is de wereldhandel al het meest ingekrompen in 7 jaar (WTO)! Wacht maar, totdat landen terugslaan met handelsbarrieres. De donkere dagen van de jaren ‘30 doemen op. Elke generatie lijkt zo’n periode van hardleersheid te moeten doormaken.

Inderdaad moet eeuwige welvaart, doormiddel van onbeperkte schuld, nog uitgevonden worden. Daarom ontkomt elke generatie NIET aan een pijnlijke ontnuchtering, na de feestroes van schijnwinsten en van banenvernietigende fusies en overnames (een nieuw record!), vanwege een losbandig monetair beleid. Alle zeepbellen worden opeens doorgeprikt en zullen barsten. Structurele deflatie wordt troef. Degenen, die zich koning te rijk voelden, komen berooid uit de stofwolken van deze puinhoop tevoorschijn. Daarom blijft kasgeld, in Amerikaanse Dollars, liefst in de vorm van Treasuries, nog jarenlang de allerbeste belegging. Wie wil het risico lopen met andere valuta’s en andere staatsleningen van veel zwakkere landen, die slechts beperkt verhandelbaar zullen blijken? Want reken maar, dat talloze landen dit keer niet zullen ontkomen aan een of andere vorm van faillissement. Alleen het machtige Amerika heeft in de geschiedenis bewezen om harde maatregelen niet te schuwen, als het erop aankomt. Zeker na het Obama-tijdperk.

Natuurlijk is het vermogen van de internationale bezittende klasse op de vlucht geslagen, nu de bom is gebarsten in de Opkomende Landen, China en Rusland, terwijl het spook van de zoveelste crisis in de Eurozone rondwaart. En niet te vergeten, de brandhaarden in het Midden-Oosten, die voortdurend worden aangewakkerd en lijken te ontaarden in een echte, hete oorlog. Bovendien lijkt negatieve rente overal gemeengoed te worden. Daarom zijn de onroerend goedprijzen op toplocaties, zoals Londen (West End) en New York (Manhatten), tot lachwekkende hoogten gestegen. Het wanhopige Grote Geld probeert om op die manier, via offshore-centra, privacy-bescherming te waarborgen in een beleggingscategorie, die, net zoals kunstwerken en antieke Ferrari’s, risicoloos schijnt, vooral als de gevreesde ‘geldvernietiging’ door de Centrale Banken ooit werkelijkheid zou worden. Maar de komende werelddeflatie zal korte metten maken met die illusie van de eeuw en de waarde van dergelijke, illiquide, overgewaardeerde activa, zal uiteindelijk een fractie bedragen van de prijs, waarvoor men die destijds heeft aangeschaft. Bij de komende internationale Margin Call, waarbij de prijs van activa daalt tot beneden de hoogte van de uitstaande schuld, moet alles, tegen elke prijs, worden ‘geveild’. De veilingprijs staat in geen verhouding tot de taxatiewaarde. Slechts enkele wankele partijen, die de klos worden, kunnen dan de prijs van de gehele beleggingscategorie onderuit halen. Het leven bestaat nu eenmaal uit eb en vloed!

Pikzwarte wolken pakken zich samen boven Duitsland en de rest van de Eurozone. Geen wonder, dat de ECB zint op een manier om de Euro nog verder omlaag te drukken via een grotere monetaire versoepeling. Dat zou slechts een tijdelijke reddingsboei betekenen. De kosten van de toevloed van miljoenen vluchtelingen, het VW-schandaal, de hachelijke situatie van de RWE en E.ON-giganten (die reeds 200 miljard Euro in waarde gedaald zijn), dreigen uit de hand te lopen. Als klap op de vuurpijl, gonst het (weer) van geruchten over Deutsche Bank met derivaten, die 15 maal zo groot zijn als de totale Duitse economie. Het was een van de twee banken, die dit jaar zakte voor de Federal Reserve - stresstest van 31 banken. Wordt het nu eindelijk duidelijk, dat de huidige architectuur van de Eurozone niet door de beugel kan? Een echte monetaire unie met een gemeenschappelijke begroting en een gemeenschappelijk deposito-garantiestelsel lijkt meer dan ooit geboden. Het Stabiliteits- en Groeipact (2012), pakweg Begrotingspact, van de lidstaten van de Eurozone (begrotingstekort hoogstens 3% en Staatsschuld hoogstens 60% van het BBP) is een funest, inflexibel verdrag voor ‘soevereine’ landen, wat aanleiding zal worden tot een ‘Doomsday’-scenario, vooral in een ‘hete’ oorlog, zoals nu. Zo’n Begrotingspact kan nooit een echte monetaire unie vervangen. Daarom is dit een teken aan de wand, dat de Eurozone de komende wereldchaos niet zal overleven. Vele, technisch ‘failliete’, lidstaten zullen betrokken raken bij de (zeer lange?) oorlog in het Midden-Oosten, met herinvoering van de dienstplicht. Er zijn immers 19 miljoen werklozen (11.1%) in de 19 lidstaten van de Eurozone, waarvan liefst 15% al meer dan 4 jaar geen baan heeft. Het lijkt een kwestie van tijd, dat het Grote Geld Europa voorgoed vaarwel zegt, voornamelijk richting Amerika.

In Amerika werd de Federal Funds - rente door de Federal Reserve aangewend om de economie te sturen, via een verhoging of verlaging. Deze rente wordt door de banken onderling berekend voor kredieten aan elkaar. Maar sinds 7 jaar lijkt deze rente onveranderd op 0% te zijn verankerd (‘Zero Lower Bound’) en is als monetair instrument niet meer bruikbaar. Daarom is er een ‘schaduw’ Federal Funds - rente (Wu-Xia) ontwikkeld, die gebaseerd is op de Futures markt en op het mogelijke effect van de monetaire versoepeling (QE). Deze negatieve ‘schaduw’-rente is al 1 ½ jaar omhooggegaan, na een dramatische daling van ruim 5 jaar. Deze ‘verkrapping’ van het monetaire beleid verklaart de huidige ontrafeling van de Bullmarkt:

https://www.frbatlanta.org/cqer/research/shadow_rate.aspx?panel=1

Tegelijkertijd heeft de ‘slimme’ obligatiemarkt deze week een belangrijk signaal gegeven:

de 5-jarige Amerikaanse obligaties hebben een inflatie ingeprijsd (‘breakeven %’), die lager is dan 8 jaar geleden (Lehman-faillissement)! De 5-jarige Europese obligaties vertonen dezelfde neergaande trend. Dit lijkt steeds meer op de deflatie-trend in Japan, die de Japanse Nikkei-225-aandelenindex, vanaf 1990, gedurende een periode van 18 jaar, met 80% deed kelderen. China en de opkomende markten staan op het punt om hun deflatie en hun enorme overcapaciteit naar het Westen te exporteren. Dat heeft een hogere reeele rente tot gevolg (rente na inflatie/deflatie), wat fantastisch is voor Kasgeld, maar catastrofaal voor Schuld. Het is dus nog niet te laat om opgepompte activa van de hand te doen!

DIEDERIK SCHMULL

1 October, 2015

WESTCLIFF-On-SEA, U.K.

==