HET VAGEVUUR KOMT NADERBIJ

HET VAGEVUUR KOMT NADERBIJ

Voor wat, hoort wat! Volgens eeuwenoude overlevering zouden de zielen eerst moeten worden gezuiverd van alle zonden uit het verleden. Dan zou er pas kans zijn op toegang tot de Hemel. Ontsnapping uit de onderwereld zou nu eenmaal aan bepaalde voorwaarden gebonden zijn. In ieder geval, gaat een mensenleven bijna nooit van een leien dakje. Zelfs niet, als men is geboren met een zilveren lepel in de mond! Daarom is ieder mens niet zonder, vaak goedbedoelde, onvolkomenheden, waarover uiteindelijk geoordeeld zou kunnen worden. Een typische menselijke karaktertrek is iets voor niets. Want zodra iets te mooi lijkt om waar te zijn, is de gemiddelde mens er als de kippen bij. Maar die neiging kan hem duur te staan komen.

Het is weer zover. Negatieve rente breidt zich nu, als een lopend vuurtje, uit over de gehele wereld. Sinds mensenheugenis, is dat nooit in zo’n mate voorgekomen en het gehele financieele systeem kan daardoor in vlammen opgaan. Dus men krijgt  geld cadeau, als men een krediet afsluit? Een loterij zonder nieten? ‘Iets voor niets’ zou nu een dienst zijn, waar een vergoeding tegenover staat? Tegelijkertijd zouden spaardeposito’s, via negatieve rente, grondig worden leeggeplunderd? Een kind kan op zijn vingers natellen, dat, op den duur, een ondenkbaar onheil opdoemt.

De monetaire autoriteiten houden er een mentaliteit op na van: ‘we zien wel, waar het schip strandt’. Negatieve rente en negatieve obligatie-rendementen zijn wel degelijk voornamelijk te danken aan de Kwantitatieve Verruiming (QE), waarbij, tot nu toe, zo’n $ 5000 miljard aan obligaties, met bepaalde afloopdata (duration), werden omgeruild voor kasgeld, zonder afloopdatum. Dit heeft geleid tot een tekort aan ‘veilige’, eersteklas obligaties, die nodig zijn voor kapitaal- en onderpand-doeleinden, vooral in het licht van de strengere regelgeving. Sinds de financieele crisis van 2008, lijkt de jaarlijkse omvang van zulke ‘veilige’ activa met liefst 90% te zijn ingekrompen (Watt - BlackRock). Het, alom bejubelde, monetaire superstimuleringsbeleid, met zijn schaamteloos ‘vermogens-effect’ voor de bezittende klasse (de top 1%), heeft dus de instorting van obligatie-rendementen, en de dientengevolge waarde-vermeerdering van obligaties, versneld. Die ‘onverwachte’ daling van obligatierendementen was, sinds 1981, in gang gezet door het vooruitzicht van een structurele trend naar steeds lagere inflatie en zelfs deflatie, in een wereld, vol van excessieve, improductieve en exponentieel stijgende schuld, gigantische overcapaciteit en toenemende vergrijzing.

De meeste waarnemers hebben nog steeds niet door, dat de vraag naar vastrentende waarden van topkwaliteit voorlopig niet van voorbijgaande aard is. Verzekeraars zijn immers verplicht om bepaalde activa te kopen, die afgestemd zijn op hun toekomstige verplichtingen. Zulke vermogensbeheerders, met liefst $ 40,000 miljard onder hun hoede, zijn genoodzaakt om jaarlijks minstens $ 3,500 miljard van de obligaties, die worden afgelost, te herinvesteren in nieuwe obligaties. Nog afgezien van nieuw vermogen, dat belegd moet worden! Daarnaast zijn er andere partijen, zoals de pensioenfondsen, met naar schatting $ 20,000 miljard aan vermogen onder beheer, die wat meer vrijheid van handelen hebben. Maar die hebben jaarlijks minstens $ 500 miljard te herbeleggen in ‘veilige’ obligaties. En dat terwijl er bijvoorbeeld in 2015, voor slechts $ 700 miljard aan dergelijke obligaties gekocht kan worden! Want bedrijven geven dit jaar zo’n $ 1000 miljard aan ‘investment grade’ obligaties uit en overheden minus $ 300 miljard. Daarom is er een tekort, dit jaar alleen al, van $ 3,300 miljard aan ‘veilig’ en verhandelbaar papier! Het spreekt vanzelf, dat al die ‘gedwongen’ kopers van obligaties daarvoor ‘duur’ moeten betalen, desnoods met nul- of negatieve rendementen.

Bovendien zijn, sinds de crisis van 2008, investeringen in obligaties elk jaar overal flink verhoogd, vooral door strengere reguleringen. Mocht, in 2016, het monetair beleid van de Federal Reserve en de Bank of England enigszins ‘verkrappen’ (waarbij de opgekochte obligaties, die afgelost worden, niet zouden worden herbelegd), terwijl de Europese Centrale Bank en de Bank of Japan onverminderd doorgaan met hun Kwantitatieve Verruiming (QE), dan is het tekort aan obligaties altijd nog $ 1,700 miljard. Pas in 2017 is er kans op een soort ‘evenwicht’, waardoor obligatie-rendementen weer zouden kunnen stijgen, met een dientengevolge ‘waardedaling’ (met dank aan BlackRock voor de voorafgaande schattingen). Dat is dan, of veel eerder, volgens velen, ook het uur van de waarheid voor de aandelen- en onroerend goed markten.

Geleidelijk gaan bij velen de ogen open, dat men straks niet snel genoeg in een reddingsboot kan springen. Is er, bij een eventuele, wellicht decennia-lange, structurele economische stagnatie, echt wel kans op een duurzame ‘normale’, hogere rente? Zonder excessieve schuldsanering oftewel het vagevuur, is er immers geen noemenswaardige economische groei. En ook niet zonder een nieuwe Baby Boom! Of steekt er opzet achter het uiteindelijk laten omvallen van pensioenfondsen en verzekeraars, die niet meer aan hun verplichtingen kunnen voldoen? Is een nieuwe financieele crisis, liefst in het kwadraat, niet de ideale voedingsbodem voor een herboren monetair systeem, een ‘Reset’, welke volgens sommigen wel van pas zou kunnen komen? Samenzweringstheorieen zijn meestal de moeite niet waard, maar tegelijkertijd had bijna niemand zich kunnen voorstellen, dat men dit ooit zou meemaken. Hoe heeft men het zover laten komen? Men kan niet genoeg waarschuwen voor de mogelijk onbedoelde gevolgen van de bedenkelijke monetaire experimenten van de schijnbaar knappe economische kopstukken, met hun ‘wonder’- modellen.

Het meest zorgwekkende is, dat de meeste waarnemers weigeren te luisteren naar wat de obligatiemarkt ons probeert te vertellen.  Zij stellen eenvoudigweg, dat, volgens hun model (!), het rendement 2% of hoger zou moeten zijn en maken dezelfde fout als zovelen met de Japanse staatsobligaties (JGB’s), waarvan het rendement, tegen hun verwachting in, al ruim 20 jaar lang is blijven dalen. Zij proberen, tegen beter weten in, de markt de les te lezen! Tijdens de massieve deflatie tussen 1929 en 1934, toen het gemiddelde prijspeil instortte met 22%, hadden korte-termijn Amerikaanse Treasuries slechts gedurende een tweetal maanden, een negatief rendement, terwijl Treasuries van 3 tot 5 jaar altijd hun positief rendement bleven behouden. Het deposito-garantiestelsel werd in Amerika pas in 1933 van kracht (Federal Deposit Insurance Corporation - FDIC), dus een bankdeposito was toen bijzonder riskant. Meer dan 10,000 banken sloten in Amerika hun deuren tussen 1930 en 1933. En toch was er bijna geen sprake van negatieve Treasury-rendementen!

Daarom is de angstaanjagende conclusie, dat er een werelddepressie in zicht komt, erger dan de jaren ‘30. Dit is totaal niet in het vizier van de meeste waarnemers en beleidsmakers, die immers niet verder terug plegen te kijken dan zo’n 30 jaar. Dit is ook niet, wat de meesten willen aanhoren. De totale schuld als percentage van de wereldeconomie is tegenwoordig zoveel groter dan 85 jaar geleden, exclusief derivaten, en een veel groter vagevuur dan de laatste depressie, maakt derhalve zijn opwachting. De historisch lage obligatie-rendementen, vooral in Europa (waar het deposito-garantie-stelsel immers een wassen neus is), duiden op onvoorstelbare, beroerde en chaotische tijden, die we, met z’n allen, moeten doorkomen. Alle andere verklaringen voor deze alarmerende ontwikkeling, zoals ‘frontrunning’ de obligatie-aankopen van de Centrale Bank, worden er met de haren bijgesleept om de wereld in slaap te sussen. Er is heus veel meer aan de hand. Wakker worden!

DIEDERIK SCHMULL

23 Mei, 2015

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

==

BENT U STRAKS OOK DE KLOS?

BENT U STRAKS OOK DE KLOS?

Voelt u zich ook de koning te rijk? U bent dus heel blij en gelukkig? Dat doelt op geldelijke en/of geestelijke rijkdom. Een koning had vroeger een ‘rijk’ - grondbezit - en voelde zich daardoor gelukkig. Maar als dat bezit is gefinancierd, dan kan dat geluk van korte duur zijn! Want als de geldschieter, om welke reden dan ook, op de deur klopt, dan ontdekt men opeens, dat men zich rijk waande en het in werkelijkheid niet was. Want de stekker kan er dan uit. Woont u al in een hypotheekvrij huis? Als de grote afrekening zich plotseling aandient, wat elke generatie, historisch gezien, eenmaal schijnt te moeten meemaken, dan zijn de schuldenaren de klos. Het is de schuld van de schuldenaren zelf, dat zij zich in zo’n schuldpositie hebben gemanoeuvreerd, niet die van de schuldeiser. De schuldeiser ontkomt echter niet aan de gevolgen van kredietverstrekking aan niet-kredietwaardige debiteuren. Hoe meer schuld, als percentage van de economie, des te dieper en langduriger de volgende economische recessie en des te meer kans op schuldafschrijving.

Het is helaas droevig gesteld met de wereld. Sta er maar even bij stil: de gehele wereld is in het nauw gedreven door een gigantische, excessieve en grotendeels improductieve schuldbubbel, die, bij een eventuele implosie, alles met de grond gelijk kan maken. De meeste schuld levert immers niet voldoende op, om rente en aflossing te betalen. En als straks Jan en Alleman kan lenen tegen negatieve rente en men gaat nog meer lenen bij het leven, dan is er maar weinig voor nodig om het vliegwiel van financieringen totaal uit zijn evenwicht te doen geraken. Het lopende vuur van wereldwijde schuldafschrijving doemt op en kan de gehele aarde mogelijkerwijs totaal in de as leggen. Is zoiets uit de lucht gegrepen? Nee, integendeel!

De totale schuld van Japan is een formidabele 655% van haar economie, vergeleken met gemiddeld 460% voor de 17 lidstaten van de Eurozone en de, historisch nog altijd zeer hoge, 334% van Amerika. Na de kredietcrisis van 2008, kwamen de Opkomende Landen, vooral China, terecht in een spectaculaire kredietroes, terwijl hun economische groei, tegen alle verwachtingen van de deskundigen in, het af heeft laten weten. Een uiterst gevaarlijke gang van zaken! Zelfs in Amerika, wat nog gunstig afsteekt tegen de rest van de wereld, is de jaarlijkse economische groei in de laatste 5 jaar 50% lager dan die van de voorafgaande 200 jaar (tot 1999). In de Eurozone en Japan is structurele economische stagnatie nog een zegen, ondanks de titanische monetaire superstimulering en de, daarvan het gevolg zijnde, forse valuta-devaluaties, waarvan de uitwerking slechts van korte duur is. Het Bruto Nationaal Product van Japan is al 25 jaar nagenoeg onveranderd gebleven! Die wereldwijde lusteloze groei werkt als een rode lap op een stier bij zo’n excessieve schuldsituatie. De Centrale Banken zijn wanhopig, want het lijkt vechten tegen de bierkaai. De enorme monetaire liquiditeitscreatie en het gigantische ‘vermogenseffect’ van hogere aandelenkoersen en onroerend goedprijzen, hebben niet kunnen voorkomen, dat de wereldeconomie, sinds 2009, blijft tegenvallen. De deflatoire kracht van de snelle vergrijzing is veel sterker. Het aantal mensen in de leeftijd van 20 tot 45, dat een economie aan de gang houdt, loopt overal terug, zelfs in China. Ook bedrijfswinsten, na belastingen en gecorrigeerd voor voorraadwaarderingen en afschrijvingen, blijven ver beneden de maat. Grondstoffenprijzen zijn het laagst in 5 jaar, wat vele vraagtekens zet bij het alom verwachte economisch herstel.

Een hele reeks van factoren beinvloeden de omloopsnelheid van het geld, oftewel de gemiddelde snelheid van de uitgifte daarvan. Dit vertoont al sinds 1998 een dalende trend, overal ter wereld, ondanks alle monetaire superstimulering. Geen wonder, dat de inflatie zo is teruggedrongen! Zelfs in China. De beslissende factor lijkt de mate van productiviteit van bestaande schuld. Geld en schuld ontstaan immers tegelijkertijd. Als schuld leidt tot een duurzame inkomstenstroom, die zorgt voor rente en aflossing, dan stijgt die omloopsnelheid, terwijl de economie meer aantrekt dan de aangegane schuld. Maar schuld, die wordt aangewend voor consumptie, is niet productief. Het heeft later juist minder consumptie tot gevolg.

Maar is de recente rendementsstijging van Amerikaanse Treasuries niet een teken van meer groei en inflatie? Is dit het einde van hun 34-jarige triomftocht? Een volmondig ‘nee’, is daarop het antwoord! De rendementen van Amerikaanse Treasuries zijn juist nog heel aantrekkelijk vergeleken met die van de Duitse Bunds en die van de Japanse staatsobligaties. De Amerikaanse Dollar is in jaren nog niet zo hoog geweest, na 30 jaar van relatieve zwakte, wat voor Treasuries een gunstig klimaat schept. Een voortgaande toestroom van buitenlands kapitaal naar Amerika kan worden verwacht, vooral uit Europa. De recente tegenbewegingen zijn tijdelijke onderbrekingen voor zowel Treasuries als de Dollar, want Amerika als vluchthaven zal in de komende jaren in betekenis scherp toenemen. De Amerikaanse schuld als percentage van haar economie is veel lager dan die van Japan, Europa en zelfs van China. Theoretisch zou Amerika haar totale schuld nog kunnen verdubbelen, voordat een situatie wordt bereikt, gelijk aan die van Japan. Amerika heeft historisch echter, keer op keer, bewezen, niet afkerig te zijn van ‘schoon schip maken’ en opnieuw beginnen (een faillissement duurt gemiddeld maar 1 jaar). De mentaliteit van ‘door de zure appel heenbijten’ is juist typisch Amerikaans, ookal lijkt dat niet altijd zo. ‘Let the chips fall, where they may...’ is een overblijfsel van het Wilde Westen en wezenlijk verschillend van het staatsdirigisme elders in de wereld.

De wereld heeft een schreeuwend tekort aan kwaliteitsobligaties, waarvan men redelijkerwijs kan verwachten, dat de hoofdsom op de afloopdatum op tafel komt. Er kan dus nooit een ‘bubbel’ zijn in dit soort obligaties, omdat men, op een gegeven moment, 100% van zijn inleg terugkrijgt. Maar 90% van de obligatie-markt, ter waarde van zo’n $ 100,000 miljard, lijkt onbetrouwbaar en kan wel degelijk een ‘bubbel’ beleven. Obligaties zijn, in spannende tijden, het levende voorbeeld van aktiva met een extreem tegenpartij-risico, als faillissementen om zich heen zouden grijpen. Dan blijken die obligaties opeens geen knip voor de neus waard, wat hun rangorde in de kapitaalstructuur ook is. Intrinsieke waarde, zoals bij fysiek Goud, ontbreekt. Als de rendementen, om welke reden dan ook, zouden ‘normaliseren’ van Nul en Negatief naar 3 tot 5%, dan staat 90% van het schuldpapier dus op de tocht! Daarom lijken Treasuries in een politiek veilig en machtig land als Amerika onweerstaanbaar aantrekkelijk op langere termijn. Een bijna onvoorstelbaar tekort aan Treasuries is op den duur een reeele mogelijkheid, waarbij het rendement van de 30-jarige uiteindelijk instort van 3% naar 0.5%. Bijna niemand ziet dat gebeuren, maar ondergetekende wel! Zeg nooit nooit!

De 30-jarige Japanse staatsobligatie (JGB) heeft nu al een rendementsstand van 1.42%, na telkens nieuwe laagterecords te hebben bereikt in de laatste 25 jaar. Waarom zouden de Treasury-rendementen niet kunnen neigen tot (‘convergeren naar’) die van de Japanse JGB’s? Japan is immers, wat betreft de vergrijzing, het Westen 15 jaar voor. Bij de rendementen van de 30-jarige Duitse Bunds, 1.14%, na een bijna ongelofelijke 0.50% (!), is dat proces al in volle gang. De bevolking van Duitsland daalt al 10 jaar, ondanks alle immigratie, en vermindert met liefst 25% in de komende 50 jaar. Kopstukken, die, zoals onlangs Bill Gross, willen speculeren op het einde van de trend in rendementsdaling van de Duitse Bunds (‘Short gaan’), zullen bedrogen uitkomen (‘de widow-maker trade‘). Dat komt, omdat bijna alle andere landen ter wereld grote kans lopen om uiteindelijk niet aan hun verplichtingen te kunnen voldoen in een tijd van structurele deflatie, inclusief schijnbaar soliede landen als Groot-Brittannie, vooral na een Schotland- en Europese Unie-exit. Structurele deflatie lijkt onvermijdelijk tijdens de aanstaande fase van gedwongen kredietinkrimping (‘deleveraging’), die de meesten zich niet eens kunnen voorstellen en die grotendeels nog moet beginnen. Lees de geschiedenis van overmatige schuldexplosies er maar op na! De Amerikaanse Dollar en Treasuries blijven daarom de laatste rotsen in de branding, na de verwachte Grote Klap. Houd het oog ook gericht op Fysiek Goud en een handjevol aandelen van topondernemingen, die in ieder geval altijd iets waard zullen zijn, na de Grote Margin Call, de gedwongen uitverkoop van alles. Ookal zijn die misschien 50% tot 90% minder waard! Dus kasgeld, vooral in Amerikaanse Dollars en liefst in Treasuries van 3 tot 12 maanden, wordt een hele goede belegging. Want de grondslag van grote fortuinen, zoals die van kasgeld-rijke Rockefeller, Morgan, Mellon en Carnegie, was de aankoop van spotgoedkope activa van behoeftige verkopers, toen deflatie eenmaal toesloeg.

Het kernpunt, waar alles om draait, is de Amerikaanse Dollar, die zijn 30-jarige relatieve zwakte sinds 2008 achter zich heeft gelaten, wat deflatoir is. De gehele wereld devalueert niet alleen tegenover de Dollar om te proberen concurrerend te blijven, maar tegelijkertijd heeft bijna iedereen Dollars geleend (80% van de wereldschuld). Dit is gelijk aan een torenhoge ‘Short’-positie, die, tijdens een periode van structurele deflatie, onder druk staat om ‘gedekt’ te worden. Het is een vicieuze cirkel en versterkt die deflatie, terwijl Centrale Banken vrij machteloos zijn. Hun monetaire stimulering (QE) verzacht die ontwikkeling enigszins, maar kan die niet tegenhouden. Daarbij komt, dat het tekort op de Amerikaanse lopende rekening (handels- en kapitaalbalans) sinds 2007 is gehalveerd. Dit is een van de voornaamste bronnen van wereldliquiditeit, welke structureel lijkt omgebogen (energie-onafhankelijkheid) en eveneens leidt tot een Dollartekort.

Het grote signaal van de Grote Wereldcrisis is het moment, dat China er de brui aan geeft en de Chinese Yuan devalueert tegenover de Dollar. Het laatste salvo in de internationale valuta-oorlog! Dan wordt de wereld geconfronteerd met de export van de Chinese deflatie als gevolg van de kolossale overcapaciteit aldaar, ontstaan door de grootste monetaire en kredietexpansie aller tijden.

DIEDERIK SCHMULL

9 Mei, 2015

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.