VAN KIPLEKKER TOT KIPPENVEL

VAN KIPLEKKER TOT KIPPENVEL

De wereld zit in de val. Krijg je al koude rillingen? Dat is heel gebruikelijk, na een periode van ‘te mooi om waar te zijn’. Negatieve rente kan niet! Het is het begin van het einde. Financieele instellingen zullen bij bosjes omvallen. Het is het einde van ‘op de pof leven’. Eigenlijk is daarmee de cirkel van de excessieve kredietcultuur, aangemoedigd door de fnuikende belastingaftrek, rond. Er is nu geen redden meer aan. Een economische werelddepressie is in zicht. De meeste financieele deskundigen, die voortdurend juist rente- en inflatiestijging op ons af zagen komen, zijn totaal verbijsterd. Slechts een enkeling beseft echter de ernst van deze opzienbare ontwikkeling. Men had verzuimd om langer dan een generatie terug te kijken, toen structurele deflatie regelmatig toesloeg. Men weigerde lering te trekken uit de lessen van het verleden, dat de lange economische en financieele cycli niet kunstmatig kunnen worden omgebogen, maar slechts aan de marges tijdelijk kunnen worden beinvloed. Maar diezelfde deskundigen negeren nog steeds alle aanwijzingen, dat de tijd voor ‘The Big One’ nu is aangebroken. Is dit het vagevuur voor een totale financieele omwenteling?

Alle zoethoudertjes van ‘dit is tijdelijk’ snijden geen hout. Dit is een structurele ommekeer! Het ondenkbare is waarachtig werkelijkheid geworden. Dit is in 500 jaar nooit eerder vertoond. Hoe is het toch mogelijk, dat er geen groot alarm wordt geslagen? Alles, wat sinds een generatie is opgebouwd, staat op het punt, als sneeuw voor de zon, te verdwijnen. Ongelofelijk. Waarom? Omdat degenen, die nu nog meedoen aan de activa-inflatie, aangelokt door de ‘spotgoedkope’ financieringskosten, tot de ontdekking zullen komen, dat structurele deflatie, op meedogenloze wijze, korte metten zal maken met de waarderingen van, met name gefinancierde activa, zoals aandelen, onroerend goed en grondstoffen. Zij hebben niet geluisterd naar wat de markten proberen te vertellen. Stagnatie, deflatie en vergrijzing, de steunpilaren voor kwaliteitsobligaties, die dus niet in een bubbel verkeren, zijn allang het Nieuwe Normaal. Winstmarges en winst per aandeel van bedrijven zijn in 30 jaar nog nooit zo hoog geweest, vooral dankzij financial engineering en inkoop van eigen aandelen en zijn ver boven het historisch gemiddelde. Beter kan het niet, alleen maar slechter, ookal omdat de internationale belastingontwijking flink wordt aangepakt. Alle optimistische groeivoorspellingen voor omzet en economie worden door de financieele kopstukken voortdurend naar beneden bijgesteld, behalve als er sprake is van een kortstondige, forse valuta-devaluatie, zoals nu bij de Euro. Zelfs de Amerikaanse reeele economische groei is nu minder dan de helft van die van 30 jaar geleden. Reeele bedrijfsinvesteringen, welke de echte bronnen van welvaart betekenen, zijn lager dan 20 jaar geleden. Ondertussen is de S&P 500 index, sinds 2000, ondanks alle furore, slechts met 4% nominaal per jaar gestegen en is de waarde daarvan ook nog eens tweemaal tussentijds gehalveerd. Maar de glijvlucht van de volgende Super-Rutschbaan naar beneden is bijna niet voor te stellen!

Effecten- hypotheek- en bedrijfskredieten lopen nog steeds de spuigaten uit en vooral negatieve kredietsaldo’s (Negative Credit Balance) van beleggers bij de New York Stock Exchange (NYSE - marktkapitalisatie: $ 16000 miljard) hebben een kersvers record aller tijden bereikt, aanzienlijk ernstiger dan in 2000 en in 2007, de vorige hoogtepunten van de markt. Bedrijven hebben, in de laatste jaren, geleend bij het leven, een veelvoud van hun eigen kasposities, om eigen aandelen in te kopen en fusies en overnames erdoor te drukken, ter waarde van duizenden miljarden. Goed voor de bonus, maar waanzinnig gevaarlijk! Want in deflatie, stijgt schuld exponentieel en de rente, hoe laag ook, is reeel positief. Dat hakt erin! In een dergelijke situatie, vaart degene met kasgeld, ondanks lage of negatieve rente, er wel bij. Kasgeld wordt een hele goede belegging!

Maar degene met schuld, moet ervan af. Hij moet de, door zijn gefinancierde activa, opeens zo snel mogelijk, van de hand doen, desnoods tot elke prijs. Al die schuld zal in de toekomst daarom weer moeten worden teruggedraaid. Wacht maar, hoe de beleidsmakers met stomheid geslagen zullen zijn, als de volgende, ‘officieele’, wereldrecessie zich aandient, terwijl toch uit alles blijkt, dat de economische moter allang hapert. De onevenwichtige boekhoudkundige balans is daar verantwoordelijk voor. De debetzijde is veel te groot in verhouding tot de totale economie, die niet meer kan groeien als vroeger. De wal keert het schip. Dat is al zo bij de gemiddelde gezinsschuld, met name in Amerika, die, in verhouding tot het gemiddelde, achterblijvende reeele inkomen (Leverage Ratio), sinds 2009 dalende is. Straks volgt de rest, goedschiks of kwaadschiks. Maar het een en ander zal nog in een stroomversnelling geraken, zodra de tijdbom van de, onmeetbaar riskante, derivatenberg ontploft. Niemand heeft enig idee, hoe de exponentieele groei daarvan ooit kan worden beheersd. Het is als het monster Godzilla. Angstaanjagend is nog een te zwak woord!

Het kan niet anders, dan dat de reeele korte termijn-rente omhoog moet schieten. Kredietinstellingen kunnen, in een klimaat van negatieve rente, de uitgifte van leningen niet meer subsidieeren via het verschil tussen een lagere korte en een hogere lange rente (‘riding the yield curve’). Rood staan bij de bank wordt straks tweemaal zo duur, als het al wordt toegestaan. Funester kan het niet voor een toch al wankele economie. De komende generatie zal zich hierdoor totaal afwenden van de psychose ‘koop nu, betaal later’, net zoals dat het geval was na de depressie in de jaren ‘30. De ellende van leven op krediet in een tijd van meerjarige, structurele deflatie, zal zorgen voor een maatschappij, waarbij de consument een tweede viool zal spelen en niet meer 70% van de economie uitmaakt, zoals in de laatste 60 jaar. De vergrijzing helpt natuurlijk een handje mee. Het overgrote deel van de consumentenbestedingen is trouwens nu al te danken aan slechts 10% van de bevolking. Kasgeld en oppotten nemen de wacht over, want de middenklasse heeft weinig keus, na 20 jaar van reeele daling in de levensstandaard, waarbij legioenen van parttimers and zelfstandigen zich nog maar nauwelijks kunnen bedruipen.

Japan kan er, na 20 jaar van deflatie, van meepraten. Die leek, na een 400% stijging van de Nikkei index in amper 4 jaar tot 1989, de wereld te gaan overnemen, net zoals China nu. Die index staat thans op hetzelfde niveau als in 1987, zo’n 28 jaar geleden, en nog steeds 50% lager dan het bubbelhoogtepunt van 1989, ondanks 6 meerjarige, opgaande markten. Gemiddelde prijzen van onroerend goed zijn eveneens onveranderd sinds 28 jaar geleden en ook nog steeds 50% lager dan het hoogtepunt van 25 jaar geleden. Structurele deflatie, als gevolg van excessieve schuld en aanzienlijke vergrijzing, lijkt slechts tijdelijk te kunnen worden onderbroken, wellicht via een gigantische devaluatie en de dientengevolge geimporteerde inflatie. Zoiets lijkt de Eurozone nu te proberen, maar die pret is van korte duur. Structurele inflatie krijgt alleen kans bij een reusachtige toename van het aantal mensen in de leeftijdsklasse van 20 tot 45 jaar en de, daarvan het gevolg zijnde, groeiende consumptiebestedingen en hogere omloopsnelheid van het geld. Ondanks immigratie, is er echter juist sprake van een scherpe inkrimping van het aantal jongere mensen in Europa. Daarom is het overal overcapaciteit, wat de klok slaat. Daarom bereiken de omloopsnelheid (‘velocity’) en het vermenigvuldigingseffect (‘multiplier’) van het geld nieuwe dieptepunten. De deflatoire krachten nemen juist toe. Bovendien zijn valuta-oorlogen om de eigen deflatie te exporteren, niets anders dan elkaar tijdelijk even af te troeven. Er zijn geen winnaars!

Het hoge woord is er uit. Zelfs het vroegere FED-hoofd, Ben Bernanke, gaf onlangs toe, dat de Centrale Bank de reeele rente, na aftrek van inflatie, nauwelijks kan beinvloeden, vooral niet die op langere termijn. Dit is de rente, die de mate van investeringen en dus de economische groei bepaalt. De rente wordt voornamelijk beslist door de economie zelf en de inflatoire verwachtingen. De rente is dus NIET ‘kunstmatig laag’! Daarom is het 5-jarige reeele staatsobligatierendement, na aftrek van inflatie, ter waarde van duizenden miljarden, in talloze landen, zelfs in Amerika, ongehoord negatief. De markt schreeuwt luidkeels, dat er een Superstorm met Deflatie op komst is! Sidderen ‘s werelds schuldenaren al? Want inflatie zal hen niet meer verlossen. Er is echt geen ontkomen meer aan, dat een hele reeks van belangrijke landen en bedrijven afstevent op een faillissement. De markten verwachten, dat het spaak loopt. Er komt een gedwongen schuldsanering op ons af. Daarom is er een run op schaarse kwaliteit. Breng je schaapjes maar op het droge, voordat het te laat is. Er is geen twijfel over mogelijk, dat de muziek stopt en dat de klap komt. De meesten zijn natuurlijk nog niet zover. Dat is altijd zo! Die geloven nog steeds, dat er een manier is om het onvermijdelijke af te wenden. Alsof de mens in staat is om de natuur van opgaande en neergaande cycli te keren. Men kan hoogstens het er het beste van proberen te maken. Maar niets, zeker geen enkele monetaire tovernarij, is opgewassen tegen de kracht, die hemel en aarde beweegt.

In een recent rapport van de Bank of International Settlements (BIS), de bank der Centrale Banken te Basel, worden de geesten trouwens rijp gemaakt voor de komende structurele deflatie. Daarbij wordt gewezen op de talrijke periodes sinds 1870, waarbij deflatie plaatsvond tijdens economische groei. Dalende prijzen van goederen en diensten kunnen de levensstandaard juist verhogen, maar deflatie, na het barsten van een activabubbel, kan tot allerlei schuldproblemen leiden. Deflatie, als verschijnsel, was vrij gewoon voor de Tweede Wereldoorlog, maar deed zich sindsdien toch regelmatig voor, zelfs 100 maal in 38 verschillende landen, en was lang niet altijd zo’n tragedie. De BIS stelt dus zelf, dat het, tot elke prijs, voorkomen hiervan, bepaald niet altijd positief is! Opvallend is, dat de Bank of Japan, in een recent onderzoek, verrassend moest concluderen, dat van de ondervraagden, liefst tweemaal zo veel de deflatietrend toejuichten als afkeurden, terwijl een derde neutraal was. De oudere bevolking mag dan de rente-inkomsten van vroeger ontberen, maar deflatie was zeker niet negatief voor degenen, met een vast pensioeninkomen.

Het kwaad is inmiddels echter al geschied en de waarschuwende vinger van de BIS mag niet meer baten. Centrale Banken hebben, sinds 1987, het jaar van de Zwarte Maandag (19 October), onder leiding van Alan Greenspan als FED-hoofd, en zijn opvolgers, een gigantisch monetair oppompbeleid gevoerd. In Amerika, hebben we nu liefst 75 maanden van een Nul-rente beleid (ZIRP) achter de rug, om het cijfer van het Bruto Nationaal Product (BNP) te manipuleren. Dit lijkt bijna op een eeuwigheid, maar, vergis je niet, degenen, die het heft in handen hebben, worden steeds zenuwachtiger. Wat men opblaast, barst onherroepelijk! Op een gegeven moment is een verandering van beleid niet meer gebaseerd op de economische gegevens (data dependent), die wel of niet sterk genoeg zijn. Het roer moet gewoon om, anders zijn de geloofwaardigheid en het vermogen van een Centrale Bank naar de bliksem. Kijk maar naar de ‘onverwachte’ draai van de Zwitserse Nationale Bank om de koppeling van de CHF met de Euro los te laten! De stijging van de CHF van bijna 40% in een paar minuten, zal de annalen ingaan als een van de grootste Zwarte Zwanen aller tijden. Het betekende het verdiende einde van legers van valuta-speculanten, die soms met een hefboom van 1000-tegen-1 (in Cyprus!) dachten zichzelf te verrijken in een arena, waar 88% sowieso het onderspit delven. Wat wil je, met zo’n risico!

Bij de volgende ‘echte’ crisis, waarschijnlijk vanwege de harde landing in China en de voortgaande malaise in de opkomende markten, lijken de enige veilige havens weer kasgeld in Amerikaanse Dollars en Amerikaanse Treasuries, net zoals in 2008. De fysieke Goudprijs kan, door Margin Calls, en deflatoire krachten, weliswaar weer onderuit, net zoals in 2008, maar zoiets moet gezien worden als een koopgelegenheid voor een essentieele verzekering op langere termijn. De rol van Goud in het monetaire systeem kan alleen maar aanzienlijk groter worden, naarmate elk vertrouwen in alternatieve oplossingen, zoals speciale trekkingsrechten (SDR’s) van het IMF, volledig de mist ingaat. De toekomst van het IMF en de Wereldbank staan, in toenemende mate, op losse schroeven, omdat het, steeds isolationistischer, Amerikaanse Congres weigert om de levensvatbaarheid van beiden veilig te stellen. China heeft, door de instelling van de Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB), vooral symbolisch, daarvan dankbaar gebruik gemaakt. Het was een politieke coup van de eerste orde, maar de hegemonie van Amerika blijft voorlopig onaangetast. De mogelijk harde landing in China, net zoals die van Japan in 1989, alsmede de mogelijke, ‘echte’ Eurocrisis, plus de baanbrekende, Amerikaanse, ontwikkelingen op het gebied van technologie, biotechnologie, energie en voedselvoorziening, waarborgen de unieke, autarkische, positie van Amerika voor onbepaalde tijd. Tot begrijpelijke afgunst van de rest van de wereld! In een recent rapport van het IMF blijkt, dat het deel van de wereldvalutareserves in Amerikaanse Dollars weer hard op weg is naar boven de 65%, terwijl dat in Euros dreigt terug te vallen tot beneden de 20%. Wat wil je, als Amerika 72% van alle defensie-uitgaven voor zijn rekening neemt van alle 28 NAVO-lidstaten. Deze Dollarsuprematie kan op langere termijn alleen maar worden versterkt, omdat 80% van de wereldschuld uit Dollars bestaat, wat een lange ‘Short’ is, die mettertijd gedekt moet worden door aankoop van nog meer Dollars, terwille van verdere, al of niet gedwongen, schuldinkrimping. Mocht de zeer controversieele Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP), welke de soevereiniteit van de afzonderlijke landen kan aantasten door interne wetgeving ongedaan te maken, niet erdoor gejaagd kunnen worden, dan is de militaire paraplu van Amerika niet meer vanzelfsprekend. Raad eens, hoeveel dat gaat kosten aan aanzienlijk hogere defensielasten!

DIEDERIK SCHMULL

9 April, 2015

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.