SCHMULLADDERTJEONDERHETGRAS: augustus 2016

woensdag 17 augustus 2016

VERBIJSTERD

Er heerst verbijstering alom over de laagste rente in 5000 jaar en de indrukwekkende waardestijging van de obligatiemarkt, naarmate de daling van obligatie-rendementen, vooral in 2016, in een stroomversnelling is geraakt. De meeste ‘deskundige’ waarnemers hadden erop gerekend, dat deze 35-jarige(!) ‘zeepbel’ allang zou zijn gebarsten. Sinds 2000, zijn obligaties, gemiddeld, met name de langere, 30-jarige Amerikaanse Treasuries, tweemaal zoveel gestegen als aandelen, met aanzienlijk minder risico! Sinds 1981, dus in de laatste 35 jaar, zijn obligaties gemiddeld 320 maal omhoog en aandelen ‘slechts’ 50 maal, inclusief herbelegging van het dividend, wat 50% vormt van het totale aandelenrendement. Een dividend van een aandeel is echter nooit gegarandeerd en wordt vaak niet eens verdiend, maar geleend. Zie voor overzicht en gratis download:

https://www.credit-suisse.com/us/en/about-us/media/news/articles/media-releases/2016/02/en/credit-suisse-global-investment-returns-yearbook-2016.html

Verschillende aandelen-indices, zoals de Dow Jones, de S&P 500 en de NASDAQ, mogen dan een nieuw hoogtepunt hebben bereikt, maar die constatering is onvolledig. Sinds het vorige hoogtepunt in 2000, 16 jaar geleden, lijkt de S&P 500, inclusief de uitgekeerde dividenden (‘total return’), te zijn verdubbeld. Maar na aftrek van inflatie, was het ‘reeele’ rendement 40%, ondanks de tussentijdse ineenstortingen van 2000 tot 2002 en van 2007 tot 2009, welke aantonen, hoe risicovol en volatiel aandelen wel kunnen zijn. Toch zijn de aandelenmarkten slechts bijzaak (‘sideshow’), vergeleken met de obligatiemarkten, die wereldwijd tweemaal zoveel waard zijn (McKinsey).

Wat nu? Was de recente waardestijging van 30-jarige Treasuries, tot dusver in 2016, in de laatste 8 maanden, van zo’n 20%, niet een beetje teveel van het goede? De vooruitzichten blijven echter uitstekend. Mocht het rendement van de 30-jarige Treasury (2.25%), in de komende jaren, met nog eens 1% dalen, dan stijgt de waarde weer met 24%. Het rendement van de 30-jarige Japanse staatsobligatie (JGB) is slechts 0.36%, van de Duitse Bund 0.46% en dat van de Nederlandse staatslening 0.53%. Zo’n verschil in waardering van hun staatsobligaties tegenover Treasuries is volstrekt onterecht. Amerika maakt, sinds de Tweede Wereldoorlog, dus 71 jaar, immers nog steeds de dienst uit in deze drie landen, met 100,000 gestationeerde Amerikaanse militairen en niet andersom! Er zijn bovendien nog eens 50,000 Amerikaanse militairen gestationeerd in 147 andere landen. Stel je eens voor, als Amerika er genoeg van krijgt om op te draaien voor de militaire paraplu van andere landen. Dan zouden hun overheidsfinancieen er wel eens anders uitzien!

Om maar te zwijgen over het rendement van de 30-jarige staatsobligatie van het zwakke Frankrijk: 0.94%! Zelfs de 30-jarige staatsobligaties van hopeloze gevallen als Spanje (2.04%) en Italie (2.11%) hebben een lager rendement dan dat van de 30-jarige Treasury! Elke tegenwind in de Treasury-markt is daarom tijdelijk en dus een koopgelegenheid. Elke schijnbare economische reflatie, via nog meer monetaire stimulering, welke rente en inflatie omhoog zou kunnen stuwen, is niet vol te houden en zakt als een pudding weer in elkaar. Het Grote Geld in landen, met steeds negatievere rente, staat juist te springen om, bij elke consolidatie, nog meer Treasuries in te slaan. Want als globalisering aan terrein verliest en nationalisme de kop opsteekt, dan is het autarkische Amerika, dat zelfvoorzienend is in energie and graan, relatief de grootste winnaar.

Wat ook de echte reden is voor de instorting van Treasury-rendementen en dientengevolge hun waarde-vermeerdering, zal over enige jaren wel blijken. Hoogstwaarschijnlijk is het een combinatie van economische malaise vanwege excessieve schuld, chronische deflatie, toenemende vergrijzing en bovenal, van steeds aggressievere obligatie-aankopen (QE) door de Centrale Banken. Het tekort aan Treasuries, benodigd voor onderpand-doeleinden, met name voor de duizenden miljarden van derivaten, wordt steeds nijpender. Maar zelfs als Treasury-rendementen onverhoopt niet meer zouden dalen, om welke reden dan ook, dan blijven Treasuries nog bijzonder aantrekkelijk, vanwege hun reeele rendement, na aftrek van inflatie/deflatie.

Ondanks alles, zal de kans op enige terugkeer van inflatie en economische groei, echter van korte duur blijken te zijn. Nu het effect van kwantitatieve verruiming (QE) steeds minder wordt en zelfs negatieve bijverschijnselen vertoont (zoals gevaarlijke Negatieve Rente en onaanvaardbare vermogensongelijkheid), lijken de mogelijk laatste dobbels in het spel, zoals fiscale financiering via begrotingstekorten en zelfs ‘helikoptergeld’, om eventuele nieuwe infrastructuur- en defensie-uitgaven te dekken, weinig te zullen uithalen. Want die maatregelen moeten, noodgedwongen, binnen bepaalde perken worden gehouden, anders doemt er een valuta-crisis op. Overigens was het altijd al een raadsel, waarom men dacht, dat QE de economie op gang zou helpen. Bij lage of Negatieve Rente moet er juist meer gespaard of geleend worden om de uitgaven op peil te houden. Als de rijke buurman nog rijker wordt, vanwege activa-inflatie, zullen zijn uitgaven echt niet veel veranderen. Niets zal op den duur opgewassen zijn tegen de massieve, structurele deflatoire krachten van wereldwijde overcapaciteit, overproductie en schuldvermindering in de prive-sector. Reken maar, dat de al of niet gedwongen schuldvermindering in de openbare sector op een gegeven moment ook niet uit de weg kan worden gegaan. En wat te denken van de komende export van de, reeds 50 maanden durende, deflatie van China, via een versnelde devaluatie van de Yuan? Dan zal blijken, dat structurele deflatie in het Westen wel degelijk de overhand neemt, net zoals in Japan in de laatste 25 (!) jaar.

Toch lopen Centrale Banken reeds aan tegen de grenzen van QE. Zij ondervinden steeds meer ongemak bij institutionele beleggers, die weigeren vrijwillig afstand te doen van hun staatsobligaties, vooral in Japan, maar zelfs onlangs in Groot-Brittannie (de Giltmarkt). Verder is er al een stil protest aan de gang bij Europese verzekeraars en banken, vooral in Duitsland, die acties overwegen om de Negatieve Rente te ontlopen. Zij moeten nu jaarlijks 0.4% afdragen aan de ECB van het electronische geld (1000 miljard Euro), dat daar is gestald. Dit heeft, sinds 2014, reeds enkele miljarden gekost. De Zwitserse Nationale Bank (SNB) berekent zelfs 0.75%. Dat is ongeveer gelijk aan de kosten van verzekering van baar geld in een bankkluis. Maar een Zwitsers pensioenfonds kreeg onlangs geen toestemming van de SNB om hiertoe ook inderdaad over te gaan. Het is echter duidelijk, dat Negatieve Rente tegen een muur aanloopt, ondanks de afschaffing van bankbiljetten met een hoge denominatie, die trouwens onmiddellijk zouden worden vervalst en hun eigen hyperinflatie zouden beleven. Zie het fascinerende verhaal over de Shilling van Somalie van 25 jaar geleden:

http://jpkoning.blogspot.co.uk/2013/03/orphaned-currency-odd-case-of-somali.html

http://jpkoning.blogspot.co.uk/2016/02/can-central-bank-eliminate-its-highest.html

Gelooft men nu werkelijk het financieele systeem te kunnen redden door nog meer morfine toe te dienen? De pijnstillende werking van ‘eeuwige’ monetaire superstimulering, waarbij Centrale Banken ervoor zorgen, dat het werkelijke prijsmechanisme van de markten niet meer functioneert, kan het gehele kapitalistische systeem om zeep helpen. Is hier misschien opzet in het spel? Het doet bijna denken aan de ‘Coup de Whiskey’, die het toenmalige hoofd van de New Yorkse FED, Benjamin Strong, aan de markten in 1927 toediende, om de gevolgen van de onroerend goedcrisis in Florida, sinds 1925, te verhelpen. In 1925, het laatste jaar van die 5-jarige landhausse, was er sprake van een grondprijsstijging van gemiddeld 400%, voordat er een einde kwam aan deze spectaculaire zeepbel, die leidde tot een diepe economische depressie aldaar. Maar de daarop volgende, kunstmatige hausse in de aandelenmarkten tot 1929 was de voorbode voor een ontzaglijke economische instorting, die het kapitalistische systeem destijds bijna de kop kostte. Herhaalt de geschiedenis van deze nachtmerrie zich?

We leven in een nieuwe tijd, waar spaargeld ogenschijnlijk uit de gratie moet geraken (‘Cash is Trash’). Centrale Banken lijken alles, wat waardevol is, met hun oneindige geldbuidel, op te slokken, zodat het schaars en nog waardevoller wordt. Bijna alle beleggingscategorieen stijgen tegelijk, ongeacht de economische factoren. Beleggingsexperts staan hierover natuurlijk ook verbijsterd. Dus het valt niet mee om, met kasgeld, aan de zijlijn te blijven staan, terwijl iedereen nog rijker schijnt te worden. Waar het echter om draait is, wat de beste beleggingsstrategie zal blijken, gedurende een langere periode van bijvoorbeeld de komende 10 jaar. En dan is de kans, dat een strategie, die haaks staat op de huidige bedoelingen van de Centrale Banken, namelijk een overwogen positie in kasgeld, liefst Dollars, uiteindelijk de meeste vruchten afwerpt. Want opgepompte en overgewaardeerde activa in een tijd van ZIRP en NIRP (Zero/Negative Rates) worden uiteindelijk afgestraft en zullen een vergelijkbare val beleven als de mythologische figuur Icarus, die te dicht bij de zon vloog. De Centrale Banken zijn niet almachtig en zullen het barsten van de zeepbellen (zie 2000 en 2008!) niet kunnen voorkomen.

Of moeten we rekening houden met een hyperinflatie-scenario, waarbij bijna iedereen alles verliest, kasgeld juist een ‘hete aardappel’ wordt en de omloopsnelheid van het geld de pan uit rijst? Sommige waarnemers blijven steevast volhouden, dat een superkrediethausse altijd eindigt met de nekslag voor een valuta, spaargeld en de oudedagsvoorziening, waarbij de rente ook nog eens stijgt tot in de stratosfeer. Er is immers geen grens aan ‘gelddrukken’, doordat de Goudstandaard werd afgeschaft. Bovendien hebben zich 55 hyperinflaties (met inflatie van 50% + per maand) voorgedaan in de laatste 100 jaar. De ergste hyperinflatie ooit, vond in Hongarije plaats in 1946: het prijsniveau steeg, op een gegeven moment, met 150,000% per dag!

Gelukkig komt hyperinflatie hoogstzelden voor, vooral in bepaalde ontwikkelde landen, en is vaak het gevolg van hele sporadische omstandigheden, zoals het onvermogen om voldoende belasting te heffen of staatsobligaties uit te geven tijdens een crisis. Men zou kunnen stellen, dat het huidige superstimuleringsbeleid van de Centrale Banken, dat een bewuste activa-inflatie nastreeft oftewel een ‘crackup hausse’ (‘katastrophenhausse’ volgens Ludwig von Mises), uiteindelijk met de ondergang van het geld en van het financieele systeem eindigt. Tegelijkertijd moet men echter niet vergeten, dat de tienduizenden miljarden, die de Centrale Banken ‘uit de dunne lucht’ tevoorschijn hebben getoverd sinds de financieele crisis van 2008, nog steeds ‘gevangen’ zitten op hun balansen en nog niet de kans hebben gekregen om te ontsnappen naar de reeele economie, wat hyperinflatie waarschijnlijker zou kunnen maken. Waarom zou deze ‘gevangenschap’ niet nog eens 100 jaar of langer kunnen duren? Bij de afloop van aangekochte obligaties, worden dan nieuwe aangekocht, die de balans eveneens voorlopig nooit zullen verlaten.

De geschiedenis leert ons, dat we in het leven niets moeten uitsluiten, ook hyperinflatie niet. Maar daarom zorgen we ervoor, dat ons vermogen gespreid is en niet uitsluitend is geconcentreerd in een bepaalde beleggingscategorie. Alles is tegenwoordig mogelijk, zelfs oorlog. Daarom blijven we ook Fysiek Goud, in baren of munten, op eigen naam of in een extra verzekerde bankkluis, liefst in een ‘veilig’ land (Canada, Zwitserland, etc), door dik en dun vasthouden, ongeacht de prijs, als deel van ons vermogen, als verzekering tegen het ‘ondenkbare’. En we zwijgen daarover in alle talen met onze omgeving, maar spelen wel open kaart met de autoriteiten, als het toevallig belastbaar of verbeurdverklaard (‘geconfisceerd’) wordt. Want niets, maar dan ook niets, kan op den duur geheim worden gehouden. Daar zorgt het ‘derde oog’ voor!

DIEDERIK SCHMULL

17 Augustus, 2016

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

@@@

dinsdag 2 augustus 2016

HARTVERSCHEUREND

Het vliegwiel van excessieve wereldschuld is allang dolgedraaid en hartverscheurende taferelen zullen zich overal op den duur afspelen. Lees de geschiedenis er maar op na. Zoiets loopt nooit goed af, alle sprookjes van een ‘zachte’ landing ten spijt. Juist een ellendige periode van faillissementen alom doemt op. De wereldeconomie zinkt nu immers al enige tijd steeds verder weg in het moeras van economische stagnatie. Ramingen voor economische groei worden al jarenlang voortdurend verlaagd. Met een, exponentieel stijgende, totale schuld, als percentage van de economie, op een historisch hoogtepunt aller tijden (‘Peak Debt’), lijkt dit af te stevenen op een crisis. De meeste schuld is immers ‘improductief’, omdat de inkomsten geen gelijke tred houden met de vereiste, weliswaar superlage, rentekosten en aflossing van de hoofdsom. Maar in het geval van negatieve rente en negatieve obligatie-rendementen, wordt de schuldenaar toch betaald voor de eer om geld te lenen, terwijl dat nog aftrekbaar is van de belastingen ook? Betekent dit, dat schuld nu eeuwig ‘goedkoop’ kan worden verlengd en verhoogd? Waren onze voorouders maar ooit op dat briljante idee gekomen! Of is deze omgekeerde wereld te mooi om waar te zijn? Wedden?

Zelfs een kind kan op zijn vingers natellen, dat een officieel beleid van Negatieve Rente, waarvoor de ECB en de Bank of Japan zich sterk maken, vroeg of laat, zal leiden tot de ondergang van het financieele systeem. Een ernstige economische afkoeling staat voor de deur, als besparingen geen rendement opleveren, laat staan belast worden! En dat alles terwille van een schijnbaar expliciete verlaging van de nominale schuld. Degenen, die negatieve rendementen accepteren in obligaties van topkwaliteit, en daarmee geld verliezen, zien dat als een noodzakelijke verzekeringspremie om kasgeld veilig te stellen. Als de rendementen nog verder dalen, eventueel door de aankoopprogramma’s van Centrale Banken, en men dus winst maakt, dan is dat meegenomen. Maar het feit, dat men bereid is om zo’n verzekeringspremie neer te tellen, bewijst, dat het Grote Geld wel degelijk rekening houdt met een dag des oordeels. Dat is de dag, dat opgepompte activa, zoals aandelen, onroerend goed en grondstoffen, aan de straatstenen niet meer kwijt te raken zijn. Bijvoorbeeld door kredietschaarste!

Dit is de top van de Superkredietcyclus (‘Peak Debt’). De schuldpiramide kraakt allang in zijn voegen en, historisch gezien, wordt elke kredietexpansie, die niet gepaard gaat met een navenante groei, automatisch gevolgd door een kredietcrisis. De ontwikkelde landen (G-10) gaan nu gebukt onder een totale prive- en openbare schuld van gemiddeld zo’n 300%, als percentage van hun economie, terwijl de schuldgroei nog steeds de economische groei overtreft. Vele studies hebben uitgewezen, dat bij een schuldpercentage van boven de 90%, de economie al begint te haperen. Overigens zou nu een economische groei van 6% vereist zijn (huidige groei is ongeveer 1%, vanwege structurele overcapaciteit), om alleen al aan de rentebetalingen (met een gemiddelde rente van 2%) te kunnen voldoen. Daarbij komt, dat de omloopsnelheid van het geld en de inflatie zich al tijdenlang in een structurele neergaande trend bevinden.

Elke verhoging van vooral ‘improductieve’ schuld, met name via toenemende fiscale begrotingstekorten (voor ‘infrastructuurprojecten’, wat als muziek klinkt in de oren van politici!), leidt nu automatisch tot structureel nog minder economische groei (‘het negatieve multiplicatoreffect’), na een korte periode van opleving. De echte ‘oplossingen’ zijn echter de afschrijving en kwijtschelding van improductieve schuld (‘Debt Jubilee’), zoals de Bijbel en de Soemerische kleitabletten destijds suggereerden, na elke 50 jaar. Of een omruiling van schuld tegen aandelen (‘Debt for Equity Swap’), waarbij bezit uit handen wordt gegeven. Of het verlokkende concept van ‘helikoptergeld’, dat binnen bepaalde perken zou moeten worden gehouden om hyperinflatie te voorkomen.

Maar onderschat het effect niet van deze verschillende ‘oplossingen’. Elke schuld is het bezit van de ander. Kwijtschelding of herstructurering daarvan leidt onherroepelijk tot de ineenstorting van het huidige kredietsysteem. Voor zover er dan nog krediet verleend wordt, moet men bedacht zijn op woekerrentes, zolang het vertrouwen in de debiteur de bodem is ingeslagen. Duizenden noodlijdende spookbedrijven worden tegenwoordig al bestuurd door de banken, na regelmatige Debt for Equity Swaps, tot ze omvallen. ‘Helikoptergeld’ is niets anders dan een fiscale stimulering van overheidswege, die gefinancierd wordt met obligaties, die door de Centrale Bank worden opgekocht. Dat vindt overal al plaats, maar wordt in toom gehouden door het benodigde begrotingsbeleid. De Centrale Banken kunnen zelf wettelijk geen ‘helikoptergeld’ tevoorschijn toveren, zonder goedkeuring van de volksvertegenwoordiging. Tot op zekere hoogte, kunnen de ECB en de Bank of Japan (niet de Amerikaanse FED), obligaties van lagere kwaliteit opkopen, wat moet worden beschouwd als een subsidie aan obligatiehouders. Bij een eventueel faillissement, is er sprake van een redding (‘bailout’) door de belastingbetaler. Centrale Banken hangen dit met opzet natuurlijk niet aan de grote klok.

Maar heeft een ‘eenmalige’ kwijtschelding van schuld of ‘Debt Jubilee’ niet het voordeel, dat de wereld opnieuw met een schone lei kan beginnen? Conventionele kwantitatieve verruiming (‘QE’) bevoordeelt voornamelijk de bezitters van activa (de top 1%), via het ‘vermogenseffect’, maar een ‘eenmalig’ bedrag voor iedereen, inclusief de top 1%, (‘People’s QE’), dat de schuld verlaagt voor debiteuren en een vergoeding inhoudt voor crediteuren, lijkt praktisch haalbaar. Toch is de kans daarop, net zoals een minimuminkomen zonder een vervanging van het systeem van uitkeringen, vrij klein. Zelfs in het met schuld overladen Japan, verschijnt dit, na 25 jaar van deflatie, niet op de politieke radar.

Veel waarschijnlijker is, dat de natuur haar werk zelf wel doet. Op het hoogtepunt van de Japanse kredietcyclus, 25 jaar geleden, vormde krediet 40% van de totale vraag. Inmiddels is dat minus 2%! Dit is een verrassing voor vele economen, die ervan uitgingen, dat kredieten en bestedingen elkaar opheffen. Maar in de praktijk leidt de uitgifte van leningen tot geldcreatie, want de banken hebben geen ‘kapitaal’ om uit te lenen. Vele boeken over de economie zijn allang rijp voor de schroothoop! Sinds de kredietcrisis van 2008, is de priveschuld (ex-staatsschuld) als percentage van de economie in vele landen aan het inkrimpen (in Groot-Brittannie bijvoorbeeld van 200% naar 170%. Dat was 60% in 1980!). Krediet als percentage van de totale vraag is nu ver beneden het niveau van 8 jaar geleden en verklaart o.a. de algemene economische stagnatie. Dit kredietinkrimpingsproces duurt nog decennia. Behalve als de economische depressie, vanwege een ‘echte’ kredietcrisis, toch toeslaat. Dan is geleidelijke schuldsanering verleden tijd en wordt abrupt schoon schip gemaakt. Zeg nooit nooit!

Maar is er geen verlichting van de zich ophopende schuldenlast mogelijk, zonder een ouderwetse economische depressie? Het strenge corset van een Gouden Standaard is, generaties geleden, terzijde geschoven en vervangen door ‘onbeperkt’ Fiatgeld (‘geld uit het niets’). De vindingrijkheid van de mens, met name op financieel gebied, kent immers geen grenzen. Hoe kan men de steeds oplopende overwaardering en de veralgemeende ‘verkeerde’ prijszetting van financieele en reeele activa van tegenwoordig anders verklaren? Fundamentele oorzaken daarvoor zijn ver te zoeken. De instorting van de grondstoffenprijzen in de laatste 8 jaar met liefst 60% (CRB-index zakte in van 458 naar 181), lijkt aan te geven, dat de wereldeconomie ernstig in het slop zit.

Misschien begint het te dagen, dat Centrale Banken druk bezig zijn om zich de markten toe te eigenen (‘cornering the markets’), zodat acute schaarste aan bepaalde activa ontstaat, waardoor de prijzen wel de pan uit moeten rijzen! Misschien is hier sprake van een wereldwijde, gigantische permanente omruiling van schuld naar activa (‘Debt Equity Swap’) via de nationalisatie van de markten: de activa van een Centrale Bank bestaan immers uit ‘onbeperkt’ kasgeld (‘fiat money’) en reserves. Dit zou betekenen, dat schuld elke dag permanent verdwijnt, naarmate Centrale Banken obligaties blijven aankopen en deze transacties nooit terugdraaien. Bovendien lijkt de aankoop van staatsobligaties op niets minder dan een permanente verkleining van de openbare obligatiemarkt. Deze staatsschuld is immers niets anders dan een verplichting tussen twee onderdelen van de overheid, de schatkist (‘Treasury’) en de Centrale Bank en kan dan worden weggestreept.

Geen wonder, dat de instituten, zoals pensioenfondsen en verzekeraars, die in deze markt moeten blijven opereren, genoegen moeten nemen met steeds oplopende topwaarderingen! Als een Centrale Bank de meerderheid van het schuldpapier eenmaal in bezit heeft, dan is de openbare markt daarvoor praktisch uitgeschakeld en komt de verhandelbaarheid in het geding. De Centrale Bank is dan de markt en kan tenslotte overgaan tot een gedwongen omruiling (swap) van de overblijvende stukken, waardoor de schuld in rook opgaat. Eenvoudiger kan het niet! Heeft zo’n conversie ook niet eerder plaatsgevonden in 1951 met de oorlogsschuld van de Amerikaanse Treasury via de Treasury - FED Accord?

http://www.federalreservehistory.org/Media/Material/Event/30-172

(Zie pagina 233)

Helaas zullen de meeste landen, in de praktische realiteit, toch niet kunnen ontkomen aan jarenlang zwoegen onder het juk van hun excessieve schuld. Talloze landen zullen kiezen voor een vorm van faillissement. Dat is nog eens andere koek dan de kredietcrisis van 2008!

Zo kreeg Groot-Brittannie een miljardenlening van Amerika in 1946 (the Anglo-American Loan Agreement) om het hoofd boven water te houden, die pas na 60 jaar kon worden afbetaald. Ondertussen worden haar schulden, o.a. opgelopen tijdens de Zuidzee Bubbel van 1720 en de Eerste Wereldoorlog, nog steeds gedeeltelijk geherfinancierd en verlengd. Schuld ‘verdwijnt’ in de praktijk nooit, ookal helpt inflatie vaak mee om die te verlichten. De Britse mentaliteit (‘grin and bear it’), in tegenstelling tot die van talloze banenrepublieken, was historisch altijd geneigd om uiteindelijk aan alle verplichtingen te voldoen, zelfs in het licht van de grote offers, die moesten worden gebracht. Misschien is dat echter niet eeuwig vol te houden onder druk van het nieuwe populisme.

Zelfs Duitsland heeft uiteindelijk haar schulden van de Eerste Wereldoorlog, als deel van het beruchte Verdrag van Versailles, in 2010, na 92 jaar, afgelost. De geschiedenis leert ons dus, dat sommige landen er zeer veel voor over hebben om hun kredietwaardigheid, op lange termijn, veilig te stellen en uiteindelijk het in gebreke blijven met terugbetalingen willen voorkomen.

Verder treden Centrale Banken op als actieve kopers van aandelen, als onderdeel van hun stimulerings- of valutabeleid. De Bank of Japan is reeds grootaandeelhouder bij 90% van de Nikkei 225 index. De Zwitserse Nationale Bank (SNB) bezit onder meer Apple Computer ter waarde van een miljard. De ECB staat te trappelen om de ‘goedkope’ Europese aandelen een steuntje in de rug te geven en het groene licht daarvoor is een kwestie van tijd. De aankoop van Europese bedrijfsobligaties was de eerste stap. Overigens zijn talloze bedrijven zelf, ook heel actief met de eigen, al of niet gefinancierde, aandeleninkoop. Goed voor de bonus! Geen wonder, dat de massa van particuliere beleggers dit met lede ogen aanziet en straks wellicht alle voorzichtigheid laat varen om de boot niet te missen. Wat een perfecte herhaling van de ‘Great Gatsby’ en het 1927 - 1929 scenario van een algemene beurshausse en een daarop volgende Crash!

Wat is de wereld daarom aan het afglijden naar een ‘Alice in Wonderland’ - niveau, terwijl de economie zulks niet rechtvaardigt. Integendeel, dit monetaire bubbelbeleid zal de economische groei niet versnellen. Naast de krediet- en demografiecrisis in de ontwikkelde landen, blijven de grote sprongen in economische ontwikkeling van vroeger, zoals de auto-industrie, achterwege. Voorlopig lijken recente innovaties, zoals robotisering en digitalisering, juist te leiden tot banenverlies. De zogenaamd veelbelovende Opkomende Markten krijgen hiermee ook te kampen, waardoor de verwachte bloei van een nieuwe consumentensector aldaar, op de lange baan zal worden geschoven.

De buitengewone hefboomwerking van excessieve schuld bij economische stagnatie, belichaamd door de onzichtbare, uit de hand gelopen, gigantische derivatenberg, is als een raceauto zonder remmen. Tegelijkertijd zorgt de toenemende vergrijzing in de ontwikkelde landen ervoor, dat deze raceauto in zijn achteruit wordt gezet! De Big One ligt op de loer. Want dit door Frankenstein geschapen schuldenmonster loopt dan vrij rond en zal uiteindelijk alles, wat los en vast zit, aftuigen. Dus de schijnbaar grootscheepse verdoving van de marktwerking door de Centrale Banken zal niet kunnen voorkomen, dat de wereld opeens wakker wordt met de ergste kwetsbaarheidskater ooit, ookal duurt het misschien nog jaren, voordat het zover is.

Wat nu? Welnu, zorg, dat je erbij bent, zult u als advies krijgen van uw vriendelijke bankadviseur. Koop alles, zo grootschalig mogelijk, met krediet. Want dit is je kans om te profiteren van de ongelofelijke topwaarderingen, waarvoor de Heren der Centrale Banken zullen zorgdragen. Praktisch geen risico, want men vaart in het kielzog van hun speedboot (‘riding their coattails’). Maar mijn advies is om niet het hoofd op hol te laten slaan. Er is een ongekende afgrond aan de horizon, waar men zich nu al op moet voorbereiden. Doe alleen mee, met mate, zonder krediet, doormiddel van een gespreide portefeuille van kwaliteitsobligaties en aandelen van topondernemingen, die in een beursmalaise altijd wat waard zullen zijn (liever geen beleggingsfondsen en ETF’s, maar rechtstreeks), met de nadruk op Amerikaanse Treasuries en Dollars als kasgeld en wat Fysiek Goud als verzekering, ongeacht de marktprijs. Los uw hypotheek versneld af en woon in een huis, dat nooit ‘onder water’ kan komen te staan. De toekomstige woonlasten, dankzij een overheid, die om geld verlegen zit, worden al akelig genoeg. Zorg er ook voor, dat u het een en ander in huis hebt, want het normale leven, waaraan men gewend is, lijkt straks niet meer vanzelfsprekend. Denk terug aan de barre tijden van de jaren ‘30 en ‘40. Uw grootouders deden daarover liever er het zwijgen toe.