ALWEER EEN ILLUSIE ARMER
Tijdens de Franse broodtekorten, net voor de bestorming van de Bastille in 1789, de brandhaard van de Franse Revolutie, werd de ongevoelige uitspraak: ‘dan eten ze toch luxe broodjes!’ (‘Qu’ils mangent de la brioche!’), ten onrechte toegeschreven aan Koningin Marie Antoinette. De, van Oostenrijk afstammende, von-Habsburg (de ‘Autrichienne’ oftewel ‘hond’) werd de toenmalige nationale schuldencrisis verweten en moest het uiteindelijk bekopen met haar executie door middel van de guillotine in 1793. De huidige Centrale Bankiers schijnen te suggereren, dat de lage, nul- of negatieve rente maar geslikt moet worden om een economische depressie te voorkomen. Rente is toch immers een onbillijke verrijking voor luilakken, die met hun duimen draaien? En kwam er niet een aardig ‘vermogenseffect’ voor sommige gelukkigen, daarvoor in de plaats? Of zullen die goedbedoelende Centrale Bankiers, na het onvermijdelijk hierop volgende, allesvernietigende, financieele Armageddon, ook eindigen op het schavot?
De politieke klasse heeft echter nog veel meer op zijn geweten. Om hun kiezers in de luren te leggen, heeft die de funeste aftrekbaarheid van de rente ingevoerd, die de excessieve schuld, als percentage van de economie, extra heeft aangemoedigd. Daarom is het risico op een economische depressie zo scherp toegenomen, want het groeien uit een schuldprobleem bij teveel improductieve schuld, lijkt nu een enorme opgaaf. Er is immers steeds meer schuld nodig om de economie aan de gang te houden. Teveel schuld, als percentage van de economie, vergroot de kans op instabiliteit en een nieuwe grote financieele crisis.
Men kan dus stellen, dat Centrale Bankiers nu branden moeten blussen, die niet door henzelf zijn veroorzaakt. Toch hebben ook zij de stille hoop, dat hun experimenteel monetair beleid zal leiden tot nog meer kredietgroei. Maar zij zijn eigenlijk hoofdzakelijk bezig geweest om het wankele systeem overeind te houden en namen het kredietgedreven zeepbellenbeleid, met zijn toenemende inkomens- en vermogensongelijkheid, op de koop toe.
Bovendien is het gegarandeerde faillissement van het pensioenstelsel, vanwege nul- of negatieve rente, voorlopig nog vrij onzichtbaar voor de massa. De impopulaire banken en verzekeraars klagen wel steen en been, maar wie daarop let, is een kniesoor. De, vooral oudere, spaarders, die immers hebben geprofiteerd van de vroegere economische groei, en toch steeds minder in de melk te brokkelen hebben, moeten zich dit keer maar opofferen terwille van de, veelal jongere, schuldenaren, die de maatschappij, met hun grotere consumptie-uitgaven, nog draaiende kunnen houden. Daarnaast hebben de meeste mensen te weinig besparingen om zich nog erg druk te maken over eventuele rente-inkomsten. Abnormale tijden vragen om abnormale maatregelen, nietwaar?
Liefst 75% van alle obligaties in de Eurozone en in Japan vertonen nu een negatief rendement. Meer dan driekwart van alle staatsobligaties in de wereld heeft een rendement van minder dan 1%. Zulke obligatierendementen lijken niet onredelijk, mits de officieele inflatie wordt overschat en structurele deflatie in het verschiet ligt. Het is trouwens zonneklaar, dat het werkelijke inflatie-cijfer aanzienlijk lager ligt, vanwege de snelle technologische en demografische veranderingen, de hoge schulden, de enorme wereldwijde overcapaciteit en de zeer ongelijke verdeling van de rijkdom. Bepaalde onderdelen van de inflatie, zoals de fictieve huurwaarde van de eigen woning, die, door omstandigheden, meer dan gemiddeld is gestegen, vertekenen het beeld nog meer. In ieder geval lijkt een monetair beleid, dat gericht is om een bepaalde inflatie voor elkaar te krijgen, op politieke grootspraak.
Er is allang sprake van officieele structurele deflatie in 50% van alle lidstaten van de Europese Unie, ondanks alle pogingen tot manipulatie. Dat komt ondermeer, omdat vele Europese landen zich nog van de domme houden, wat betreft de leningen in de prive-sector, die in gebreke zijn gebleven (Non-Performing Loans, NPL’s, 20% van het BNP van de EU, vooral verstopt in derivaten?), waardoor een economisch herstel eeuwig op zich laat wachten. Een snelle opschoning van de balansen van banken (‘deleveraging’ en een einde aan ‘extend and pretend’) is een voorwaarde voor een economisch herstel. Zulks geschiedde tijdens de huizencrisis in Amerika (2007 - 2009), de Scandinavische crisis in de vroege jaren ‘90 en de Aziecrisis van 1997 - 1998.
Bij negatieve rente staat de tijdswaarde van het geld op zijn kop. Want dan is de waarde van het geld in de toekomst juist hoger! De risicovrije rente (‘risk free rate’) is totaal scheef en vervormd. Geen wonder, dat dierlijke instincten (‘animal spirits’) het af laten weten, want men wordt juist gedwongen om te sparen! Lange termijn investeringen zijn dan helemaal uit den boze. Toen de Bank of Japan (BOJ), onverwachts, een negatieve rente (NIRP) lanceerde om de Yen te verzwakken en de aandelenmarkt een impuls te geven, gebeurde het tegenovergestelde. Alweer een illusie armer! De BOJ is ook nog eens verreweg de grootste aandeelhouder van de belangrijkste aandelen in Nikkei-index, wat korte metten maakt met een gezonde beurs. Zoiets riekt naar wanhoop.
Tegelijkertijd kunnen de Europese Centrale Bank (ECB) en de Bank of Japan (BOJ) gewoon doorgaan met hun massieve aankoop van staatsobligaties (QE), zonder dat de kredietverlening aan de prive-sector, in theorie, erg in het gedrang komt (‘crowding out’). Die obligatie-aankoop staat nu al gelijk aan 300% van het gezamenlijke begrotingstekort. Al die obligaties worden eenvoudigweg voortdurend herbelegd, waardoor zo’n 25% van alle staatsobligaties voor onbepaalde tijd (minstens 10 jaar) op de boeken blijft van die Centrale Banken, zonder dat er rente, buiten de boeken van de staatshuishouding om, behoeft te worden betaald.
Het expliciet in omloop brengen van geld ter financiering van overheidsbestedingen (‘monetisation’) of helikoptergeld, echter, is niet alleen wettelijk verboden (zo’n wetsverandering kan jaren in beslag nemen), maar zou het financieele systeem direct ondermijnen. Want de markten zullen nooit geloof hechten aan de belofte, dat het slechts eenmalig zou zijn. In het paradijs, konden Adam en Eva de verleiding van de appel ook niet weerstaan! Lust zou leiden tot ondergang van het geld.
Voor beleggers in riskante activa, zoals aandelen, onroerend goed en grondstoffen, blijft het licht op rood. Het herstel sinds Februari j.l. lijkt ‘technisch’, niet fundamenteel. Bedrijven hebben de inkoop van eigen aandelen voortgezet, terwijl echte beleggers de aandelen juist de rug toekeerden. Het Amerikaanse bedrijfskrediet is, in de laatste 12 maanden, bij een neergaande kasstroom, met 30% gestegen, een 20-jarig record. Deze schuld werd niet aangewend voor productieve investeringen, maar voor financieele engineering, dividenduitkeringen, fusies en overnames. Maar dit alles is niet vol te houden.
De grote devaluatie van de Chinese Renminbi (RMB) lijkt onafwendbaar. China’s export van deflatie (dumping) en overcapaciteit naar de rest van de wereld, is alleen maar even uitgesteld. De schijnbare wapenstilstand in de wereldwijde valuta-oorlog lijkt zo kwetsbaar als wat. Daarom lijkt de tijdelijke, cyclische zwakte in de Dollar alweer voorbij, want de Federal Reserve lijkt, als enige Centrale Bank, de rente dit jaar toch te willen verhogen. De grondstoffenprijzen, met name olie, en de opkomende markten, met name China, bevinden zich op een hellend vlak (‘on borrowed time’). Hoelang gaat het nog duren, voordat bij de meesten eindelijk de ogen opengaan, dat structurele, generatielange inflatie allang is omgeslagen in structurele deflatie, die dit keer, vanwege de topzware schuldenlast (‘Peak Debt’), heel lang zal gaan aanhouden? Want dat is alweer een illusie armer.
DIEDERIK SCHMULL
29 April, 2016
WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K
===
