MET EEN BLOEDGANG NAAR DE KNOPPEN

MET EEN BLOEDGANG NAAR DE KNOPPEN

Is het leven niet een kwestie van ‘geven en nemen’ (‘you win some, you lose some’)? Is het daarom niet beter om op meerdere paarden te wedden? Want als er dan iets faliekant misgaat, dan heeft men kans om toch te overleven (‘you live to fight another day’). Tja, het is weer zover. De wereld holt naar een totale omwenteling van de huidige stand van zaken, de status quo, die zich in de laatste 60 jaar heeft ontwikkeld. Niemand weet, wat opeens een vertrouwenscrisis veroorzaakt. Maar er zijn overduidelijke tekenen, die wijzen op zeer zware tijden, die de meesten zich eenvoudigweg niet kunnen voorstellen. De wereld is op weg naar al of niet gedwongen afschrijving en kwijtschelding van ‘excessieve schuld’. De schuld van de een is echter het bezit van de ander. Daarom zal de wereld, zoals tijdens elke generatie, weer geconfronteerd worden met een forse financieele aderlating. Velen gaan dan naar de knoppen en moeten opnieuw beginnen.

Negatieve Rente en Helikoptergeld , alsmede ‘eeuwige’ Kwantitatieve Verruiming (QE), bieden slechts tijdelijk respijt, geen oplossing. Het zijn de laatste stuiptrekkingen van een natuurlijk proces, dat afrekent met de kredietuitspattingen in het verleden. Dit proces komt nu met een bloedgang op ons af. Zodra de vermeende almacht van de Centrale Banken in twijfel wordt getrokken, wordt het vloerkleed onder de voeten van de wereld weggetrokken. Totaal ‘onverwacht’, van de ene op de andere dag. Daarom moet elk technisch en verleidelijk koersherstel in de markten met de grootste argwaan worden bekeken. Want uiteindelijk zal de economie juist verbeteren, als er weer sprake zou zijn van een rentestijging. De eventuele beursmalaise, die daarvan het gevolg zou kunnen zijn, moeten de autoriteiten op een gegeven moment op de koop toe nemen. Daarom is het zo riskant om aan de lippen te hangen van Centrale Bankiers. Als zij vroeger hun mond open deden, spraken zij tenminste nog in een geheimtaal.

Centrale Banken zijn aan het ‘eind van hun Latijn’. Natuurlijk geven ze dat nog niet toe. Ze doen alsof ze alles onder controle hebben, net zoals generaals, die de oorlog verliezen. Ze hebben de stille hoop, dat het publiek al hun exotische uitspraken slikt, zodat het in de waan verkeert, dat de terugkeer van hogere inflatie en economische groei gewoon een kwestie van tijd is. Maar ieder weldenkend mens, die even stilstaat bij de onnozele ideeen, die hier en daar worden gelanceerd, komt al gauw tot de conclusie, dat al het monetaire kruit wel degelijk is verschoten. Het onzinnige, onorthodoxe monetaire beleid is gebaseerd op de stelling, dat men een verschillende uitkomst kan verwachten door steeds hetzelfde weer te herhalen (Albert Einstein). Dit beleid, zoals een schuldencrisis ‘oplossen’ met nog meer schuld, heeft de noodzakelijke evenwichtige verhoudingen (‘rebalancing’) tot nu toe vooruitgeschoven. Een veel grotere financieele crisis dan de vorige in 2008, staat geduldig zijn opwachting te maken. Het is niet een kwestie van ‘of’, maar ‘wanneer’. Dat de Amerikaanse Federal Reserve haar cyclus van rentestijgingen heeft vertraagd door een ‘geheime’ G-20-overeenkomst, is een gemiste kans.

Het ‘succes’ van Negatieve Rente, welke nu bij eenderde van de wereldeconomie in zwang is gekomen, is ver te zoeken. Dat bespottelijke beleid heeft de winstgevendheid van de gehele financieele sector verpletterd. Het zal leiden tot bezuiniging en herstructurering in die sector, wat de kredietuitgifte juist zou aantasten, het tegenovergestelde van wat een Centrale Bank beoogt! Erger nog, talloze banken hebben de kosten voor ‘administratie’ en hypotheekleningen voor hun clienten juist verhoogd. De kosten om krediet te verkrijgen zijn dus gestegen, niet gedaald! Bovendien is op den duur een totale ommezwaai te verwachten naar activa, die niet automatisch tot verlies leiden. In Duitsland en Japan, is er reeds een ‘run’ op brandkasten voor contant geld! Alle geldmarktfondsen in Japan staan, vanwege negatieve rente, op springen en zijn al gesloten. Dus dit ‘ondenkbare’ experiment doet al veel meer kwaad dan goed. Raad eens, wat er gebeurt, als Centrale Banken gedwongen zijn om op hun schreden terug te keren?

Contant geld verbieden? Dan grijpt men toch meteen naar alternatieve betaalmiddelen? Bovendien zijn er vast wel andere valuta’s, die de rol van lokaal contant geld zullen overnemen. Want een wereldwijde invoering van een dergelijke drastische maatregel kan men wel vergeten. Verder is het betalen met een kredietkaart, wat uitsluitend voorbehouden is aan de gelukkigen, veel verleidelijker dan met contant geld, waardoor er weer een kredietbrand zou oplaaien, die daarna opnieuw geblust moet worden (met hogere rente).

Centrale Banken lijken op kippen zonder koppen, die nog even door blijven rennen. Ook slangen, kikkers en fruitvliegjes kunnen zonder hoofd nog even verder ‘leven’. Maar uitstel is geen afstel. Is het nu de beurt aan de overheid om een duit in het zakje te doen? Op een gegeven moment zal de overheid enkele zeer impopulaire stappen moeten ondernemen om het systeem te ‘redden’. Economische groei en inflatie laten het immers blijvend afweten, zolang excessieve schuld en voortgaande vergrijzing als molenstenen om de nek van de maatschappij hangen. Of stevenen we af op een autocratisch leiderschap, waarbij volksvertegenwoordigers nog maar weinig voor het zeggen hebben? Talloze landen beschouwen democratie al als ‘gevaarlijk’. Tegelijkertijd lijkt de wereld te slaapwandelen in de richting van anti-globalizatie, anti-wereldhandel, anti-immigratie en godsdienstoorlog. Duiden die ontwikkelingen op hogere economische groei? Angst is troef. Ga daar maar aan staan!

Door het waanzinnige monetaire oppompbeleid van de laatste 20 jaar, opgedrongen door de hapering in de naoorlogse economische groei, is de wereldwijde kredietbubbel tot ongekende omvang aangezwollen en is de vermogens- en inkomensongelijkheid hoger dan ooit. Net zoals in 1929, na de ‘Roaring Twenties’. De daarop volgende economische depressie maakte korte metten met de welvaart van bijna iedereen, inclusief van de elite van destijds. Nu weer! Er is momenteel teveel aan alles. De wereldwijde overcapaciteit zal vanzelf zorgen voor een verstrekkende schuldsanering, die zijn weerga in de wereldgeschiedenis niet heeft. De onderlinge verbondenheid is immers nog nooit zo groot geweest als nu. Hele bedrijfstakken zullen worden weggevaagd. Het aantal probleemleningen zal de pan uitrijzen. Banken en landen gaan over de kop. Samenwerkingsverbanden, zoals de Europese Unie en de Eurozone, zullen opbreken. Het wordt ‘ieder voor zich’ en onderlinge solidariteit wordt verleden tijd. China neemt thans, om maar wat te noemen, 50% van de wereldstaalproductie voor haar rekening en heeft alleen al in de laatste 2 jaar meer staal geproduceerd dan Groot-Brittannie in de laatste 145 jaar

De knapste koppen hebben die overcapaciteit nooit zien aankomen, want die hielden zich uitsluitend bezig met de ‘potentieele’ vraag in een wereld van schijnbaar ‘eeuwige’ groei. Keer op keer extrapoleert men vroegere groeitrends, wat altijd weer uitdraait op een ‘flop’. Daarom spatten bubbels in technologie en telecommunicatie (2000), in huizenprijzen (2007), in grondstoffenprijzen en Opkomende Markten (2011) uitelkaar, waarbij fortuinen in rook opgaan. Men had zich veel ellende kunnen besparen, als men zich meer gericht had op de cyclus van ‘overinvesteringen’. Kuddegeest is het meest fnuikende en trieste fenomeen in de beleggingswereld. De kuddegeest onder dieren verhoogt hun overlevingskans, maar het tegenovergestelde is het geval bij mensen. Die verliezen meestal hun gezond verstand, zodra ze zich bevinden in een groep.

Maar nu komt de klap op de vuurpijl: de EURO is hard op weg om een totaal waardeloze valuta te worden. De Europese Centrale Bank (ECB) tovert geld ‘uit de dunne lucht’ tevoorschijn om aanvechtbare, riskante staats- en bedrijfsobligaties op te kopen van de banken, die dan op hun beurt een kredietbubbel aan de gang kunnen houden. Dit is vergelijkbaar met de kredietcreatie van John Law’s Banque Generale Privee (later: Banque Royale) tussen 1716 en 1720. Die kredietcreatie veroorzaakte een koersexplosie in het Mississippi-aandeel van 15 Pond tot wel 18,000 Pond, waardoor het aantal miljonairs explodeerde. Totdat dit ‘Ponzi’-schema opeens ten einde kwam door gebrek aan ‘nieuwe’ kopers. Stel eens voor, dat men plotseling gaat twijfelen aan de kredietwaardigheid van die, zogenaamd ‘risicoloze’ obligaties van, technisch failliete, landen (63% van de Euro-staatsobligaties!) en bedrijven, die door de ECB grootscheeps worden ingeslagen. De marktwaarde van die obligaties zou dan zakken als een baksteen (met steeds hogere obligatie-rendementen, zoals in 2012). Is het niet zonneklaar, dat de ECB en de EURO in vlammen opgaan, zodra deze zeepbel niet langer kan worden opgeblazen?

Helaas staat de Eurozone onder toenemende druk van alle kanten. Mogelijke landen- en bankfaillissementen, miljarden-verslindende vluchtelingencrisissen, mogelijk scherp hogere defensie-uitgaven (onder druk van Amerika) en voortgaande dumpingpraktijken van China. De ECB kan zich niet veroorloven om het tempo van haar onorthodoxe Ponzi-beleid af te remmen. Maar op een dag wordt men wakkergeschud door of het faillissement van de ECB zelf of door de weigering van de markt om die obligaties nog langer te accepteren als onderpand. Op die manier komt monetaire waanzin aan zijn eind. Daarom zijn Amerikaanse Dollars en Treasuries de laatste rotsen in de branding, tegelijk met Fysiek Goud, onder eigen beheer.

DIEDERIK SCHMULL

31 Maart, 2016                                                                WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

ALLES GOED EN WEL ('So far, so good')

ALLES GOED EN WEL (‘So far, so good’)

Je zou bijna zeggen, dat het allemaal, tot nu toe, nog goed is gegaan. Net zoals degene, die van de New Yorkse Empire State Building (van 103 verdiepingen) viel en, naar verluidt, bij de zestigste verdieping toch optimistisch bleef: tot nu toe, alles okee, nietwaar? Na een val langs 43 verdiepingen, leek alles toch nog koek en ei? Sinds het begin van het superstimuleringsprogramma (QE) van de wanhopige Europese Centrale Bank (ECB) in Maart, 2015, dus ruim 12 maanden geleden, is de EURO STOXX 50 aandelen-index desalniettemin met 20% neergekletterd. Toch geloven de meesten nog, dat de ECB haar balans (30% van het Bruto Nationaal Product tegenover 70% van dat van de Bank of Japan) rustig kan vergroten en dat het marktherstel daarom gewoon doorzet. Dit aggressieve monetaire beleid van nul- en negatieve rente is echter uiterst ongezond. Zelfs een kleuter voelt dat aan. Beleggers, die nu hun nek uitsteken, gaan straks voor de bijl. Stel je eens voor, wat ooit het gevolg zou zijn van een al of niet gedwongen stopzetting van dit superstimuleringsbeleid (QE)? Zeg nooit nooit. Het duurt echt niet zolang meer, voordat het verdienmodel van banken, verzekeraars en pensioenfondsen in rook opgaat! Dan kan de vrij machteloze ECB wel inpakken.

De verrassende invoering van Negatieve Rente door de Bank of Japan (BOJ) had niet alleen een averechts effect (hogere Yen, dalende bankaandelen), maar heeft bovendien geleid tot een scherpe afkoeling van de relatie met de Japanse Premier Shinzo Abe. Sceptische bestuursleden van de BOJ verlaten het schip al. Het effect van haar ‘ultra’-superstimuleringsprogramma (‘quantitative and qualitative easing’ - QQE) in 2013 en 2014 bleek steeds te verminderen, veranderde weinig aan de afkerigheid van risico’s en toonde heel duidelijk aan, dat er grenzen zijn aan de opkoop van waardepapieren. De markt verdisconteert zoiets jaren van te voren. De BOJ moet zich nu bijna dagelijks verantwoorden tegenover het parlement en is gedwongen om zich voortdurend te verontschuldigen tegenover de banken. De BOJ bezoekt de grootbanken nu zelf, in plaats van andersom! Nu het rendement op de 10-jarige staatsobligatie (JGB), voor het eerst ooit, negatief is geworden en de staat dus wordt betaald voor de uitgifte van staatsobligaties, zal de BOJ waarschijnlijk proberen uit te leggen, dat dit de manier is om de staatsschuld te verminderen! Dit is het eindspel en het zal op een zeer onaangename manier eindigen.

Tegelijkertijd is de Amerikaanse Federal Reserve (FED) op een heel andere planeet. Het superstimuleringsprogramma (QE) was in 2014 reeds beeindigd. Haar balans is blijven steken bij 30% van het Amerikaanse BNP. De ‘te hoge’ bankreserves (‘excess reserves’) zijn sindsdien met zo’n 15%, oftewel enkele honderden miljarden, ingekrompen, wat neerkomt op een verkrapping van het monetaire beleid. Een cruciaal beleidsinstrument, dat door de FED hiervoor wordt gehanteerd, is de Reverse Repo (‘reverse repurchasing agreement’), waarbij de koper van waardepapieren zich verplicht om die, op een vaste datum, terug te kopen op een hogere prijs. Na de eerste renteverhoging in 9 jaar, in December van 2015, werd duidelijk gesteld, dat dit het begin zou zijn van een normalizering van het monetaire beleid. Er zouden in 2016 nog 4 rentestijgingen volgen (via kwartaalaankondigingen van ‘dot-plots’). Ondertussen zijn de groei- en renteverwachtingen van de markt en ook van de FED zelf, veel lager geworden, vooral vanwege de wereldeconomie. Dat lijkt onterecht. De Amerikaanse werkgelegenheids- en inflatiecijfers en vooral de solvabiliteit van de financieele sector, zullen de FED dwingen om haar beleid van rente-normalizering, te zijner tijd, voort te zetten, eerst met ‘hardere’ taal (‘hawkish’ tone) en daarna met meer renteverhogingen dan algemeen wordt verwacht. De geloofwaardigheid van de FED is in het geding. Dus de verkrappingsgeneigdheid (‘tightening bias’) van de FED blijft onveranderd, want het aantal bestuursleden (12 in totaal), dat meerdere rente-verhogingen in 2016 wil doorvoeren, is sinds afgelopen December gestegen met 5 (van 4 naar 9). Het dubbelmandaat van de FED is immers de Amerikaanse werkgelegenheid en inflatie en een breder mandaat dan dat wordt officieel nooit toegegeven. Het laatste cijfer voor kerninflatie (‘Core’) liep op van 1.4 naar 1.7%. De officieele rente-verhoging laat echter even op zich wachten naar aanleiding van de druk van de recente G-20-vergadering in Beijing.

Het is dus oppassen geblazen. Want de Dollar krijgt later weer de wind in de rug, terwijl het recente herstel in de aandelenmarkten, de grondstoffenprijzen en de valuta’s van de Opkomende Markten in de kiem zal worden gesmoord. Daarbij komt, dat effectenkrediet (‘Margin Debt’) sinds Juni, 2015, in een dalende trend verkeert maar nu nog steeds veel hoger is dan de vorige toppen (Juni, 2007 en Maart, 2000). Onderschat het gevolg van de al of niet gedwongen afbouw van dat krediet niet! Een ordelijke daling, dus geen instorting, van opgepompte activa, is de illusie van de eeuw. De kans op een terugkeer van een opgaande aandelenmarkt (‘Bullmarkt’) op kortere termijn, lijkt steeds minder waarschijnlijk. Maar de vooruitzichten voor een verdere opwaardering van 30-jarige Amerikaanse Treasuries blijven uitstekend. De afvlakking van de Rendementscurve (hogere korte en lagere lange rendementen) is nog volledig in tact. Stel je eens voor, de potentieele koopgolf van landen met Negatief Rendement naar Langere Treasuries, die nog op een rendement staan van 2.69%! Een forse daling naar 1.50%, met de daaropvolgende opwaardering, is alleszins denkbaar.

Dit betekent ook, dat de recente opleving in de Goudprijs, na een neergaande trend (‘Bearmarkt’) sinds 2011, voorlopig hoogstwaarschijnlijk niet zal worden voortgezet. Deze neergaande trend blijft in tact, zolang de $ 1345 (in Dollars) niet naar boven is uitgebroken. Maar Fysiek Goud, in de vorm van baren of munten, onder persoonlijke controle, blijft in deze gevaarlijke tijd een essentieel onderdeel van elk vermogen, als verzekering en ongeacht de prijs, ondanks de jarenlange, ‘onverwachte’ structurele deflatie, die voor de deur staat. Zoals die in Japan al 25 jaar bestaat, tegen alle verwachting in.

De toekomstige rol van Goud in het monetaire systeem moet men niet te laag inschatten (zie: Robert Zoellick, ex-President van de Wereldbank:  http://money.cnn.com/2010/11/10/news/international/zoellick_gold_standard/ ). Als het Financieele Systeem moet worden geherkapitalizeerd in een periode van structurele deflatie, dan zal de Gouddekking van het liquide gedeelte van de geldhoeveelheid (‘monetary base’) door de Centrale Bank weer in ere kunnen worden hersteld. Tussen 1932 en 1934 schoot die Gouddekking omhoog van 40% naar 136%. In een periode, waarin de inflatie uit de hand lijkt te lopen, dan zorgt de markt zelf wel voor een forse opwaardering van die Gouddekking. Tussen 1980 en 1982 (inflatie: 15 tot 20%), vloog die Gouddekking omhoog van 50% naar 129%. De huidige Gouddekking van de officieele Amerikaanse Goudreserves, volgens de officeele Goudprijs ($ 42.22/oz.), tegenover de Amerikaanse liquide geldhoeveelheid is nog slechts 7.5%, na de exponentieele kredietexpansie, die in de laatste 25 jaar heeft plaatsgevonden. Wees dus voorbereid op een ultieme crisis in het ongedekte ‘Fiat’- Geldsysteem, dat sinds 1971, na de loskoppeling van het Goud, in een ongedisciplineerde, op den duur niet vol te houden, bubbel is ontaard. Daarom wordt Goud, als rekeneenheid en vermogensobject, al 10,000 jaar algemeen geaccepteerd, omdat ongedekt ‘papier’-geld (ookal is het digitaal!) regelmatig in zwaar weer verzeild is geraakt. Op een gegeven moment vervliegt het vertrouwen in de ‘afspraak’ over een stabiele munteenheid, tussen de autoriteiten en hun onderdanen. De recente, uit de hand gelopen, discussie over het zeer riskante ‘helikopter’-geld, is een teken aan de wand.

Tegelijkertijd zal de bubbel in opgepompt onroerend goed weer barsten. De wereld staat aan het eind van een waanzinnige cyclus in overwaardeerde huizenprijzen, met name in het duurdere segment, in alle grote wereldsteden. Droomhuizen op verschillende toplocaties (Franse Riviera, Londen, New York, Californie en Florida) moeten nu zo’n $ 300 miljoen opbrengen. In de laatste 5 jaar zijn er 51 superhoge, luxe woontorens verrezen in New York, Azie en het Midden Oosten, wat net zoveel is als in de voorafgaande 80 jaar! Dit jaar alleen al worden er nog eens zo’n 27 opgeleverd, terwijl er liefst 144 in aanbouw zijn (FT, 15/3/2016). Het aantal faillissementen van projectontwikkelaars in deze bedrijfstak wordt adembenemend. Verder zal de markt van de 65 miljoen lege appartementen in China (vaak zonder badkamer) eens instorten. De betrokkenen bij de financiering van wereldwijd onroerend goed zullen een flinke, mogelijk noodlottige, slag worden toegebracht.

DIEDERIK SCHMULL

17 Maart, 2016

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

@@@